Kıta, Kıtaların Oluşumu Ve Hareketleri (epirojenez),

KITA, KITALARIN OLUŞUMU VE HAREKETLERİ (EPİROJENEZ), İZOSTATİK DENGE (COĞRAFYA KONU ANLATIM)

Kara ve denizlerde düşey doğrultudaki alçalma yükselme hareketlerine
epirojenez denir. Başka bir ifade ile, yer kabuğunun geniş alanlı
yaylanma hareketleridir.

Farklı yoğunluktaki yer kabuğu parçaları manto üzerinde dengeli bir
biçimde dururlar. Bu olaya izostazi, dengeye ise izostatik denge denir.
Herhangi bir yerde epirojenez olayının olabilmesi için, izostatik
dengenin bozulması gereklidir.

İzostatik dengeyi bozan olaylar şunlardır:

İklim değişiklikleri

Yeni bir dağ oluşumu

Engebeli yüksek yerlerin fazla aşınması

Deniz çukurluklarında tortulanmanın fazla olması

İzostatik dengeyi bozan yukarıdaki olaylar sonucu karalar hafiflemekte
ve yükselmektedir. Karalar yükselince deniz seviyesi gerilemekte, deniz
altındaki alanlar kara haline gelmektedir. Bu şekilde, deniz
seviyesinin alçalması olayına regresyon denir.

Karalardaki, lâvlar, birikmeler, buzullaşma, vb. olaylar sonucunda da
karaların yükü artmakta ve ağırlaşarak ya da iç kuvvetlerin etkisiyle
çökmektedir.

Bu alçalma sonucunda denizler karalara doğru ilerlemekte ve kara
parçaları sular altında kalmaktadır. Bu şekilde, deniz seviyesinin
yükselmesi olayına da transgresyon adı verilir.

Epirojenik hareketlere örnek olarak, İskandinav Yarımadası ve Kanada
verilebilir. Buzul çağında buralarda 1 � 2 km kalınlığında bir buz
tabakası vardı. Sonradan buzullar (bilgi yelpazesi) eriyince, karaların
üzerindeki yük azaldı ve mağmaya doğru gömülen bu kara parçaları tekrar
yükselmeye başladı. Bu yükselme, günümüzde de yavaş yavaş devam
etmektedir.

Epirojenik hareketler, Türkiye�de de olmaktadır. Anadolu milyonlarca
yıldır yükselmekte, buna karşılık Karadeniz ve Doğu Akdeniz havzaları
çökmektedir. Buna bağlı olarak, Çukurova Havzası ile Ergene Ovası hızlı
bir çökme içine girmişler ve tortulanma alanı olmuşlardır.