1980 SONRASI TÜRK ŞİİRİ VE BİÇİM
Metin CENGİZ
1980
sonrasında yönlendiren, egemen olan, veya geçerli olan şiir üzerine
konuşmak, bir anlamda, yazın tarihine bakmak da demektir. Yazın
tarihinde de aslolan, bireysel olgulara hatta, bir dönemin şiirsel
oluşumuna bakmak değil, şiir dönemlerindeki kuramsal ve sorunsal
olguları ele almaktır. Böyle olunca, şiirsel oluşumların nasıl
birbirini reddedip yeni oluşumlara yol açtığı, hatta kabul ve
çatışmalar arasında düz bir çizgide değil de sarmal bir yapılanmada
nasıl yeni oluşumlara yol açtığı önem kazanır. Şöyle ki, Garip
döneminden söz ettiğimizde, tek tek şairlerle şiir dışında, şiirin
doğrudan bağımlı olmadığı diğer farklı disiplinlere bakılır. Oysa, Garip Şiiri,
ülkemizde daha önce varolan, ancak şu ya da bu nedenle öne çıkamamış
eğilimlerin (şiirsel eğilimlerin-tekniklerin) yeniden yaratılarak, yeni
bir biçim verilerek egemen oluşudur. Bu bağlamda, 40 dönemi öncesine
bakıldığında, Garip Şiiri�ni oluşturan, önceleyen gereçleri görebiliriz. Ve ne ilginçtir ki, Garip Şiiri, kendisinden de etkilenen 40 Kuşağı Şiiri�ne bir reddiyeyle başlamıştır. Nitekim İkinci Yeni Şiiri
de geçmişteki bu her iki şiir döneminde var olan, ama daha göze
çarpmayan bir yerde duran şiir biçimlerinin egemenliğinin ilanıdır. Garip döneminde
ve öncesinde, hatta aynı sıralarda yazan F. Hüsnü Dağlarca, Cahit Sıtkı
Tarancı, vb. gibi şairlere, hatta daha önce yer almış şairlere
bakılınca İkinci Yeni�nin şimdiye değin hakkında diğer
kültür dizilerine bakılarak yapılan açıklamaların ne denli yetersiz
oldukları görülür. Demek ki bir döneme bakışta aslolan, şiirin
evrimleşme sürecini görmektir. Kendi içinde taşıdığı yazınsal
dinamiklerdir. Biçimlerdeki evrim sorunudur teknik veya gereç olarak.
Burada dikkat edilirse, karmaşık bir gelişmedir söz konusu olan.
Reddedilen, egemen olamayan şiirsel biçimlerden yola çıkıştan söz
etmekteyim. Veya kabul edilmiş görülenin köklü bir eleştirisinden. Ve
yine dikkat edilirse, yazınsal devamlılık, karmaşık bir çatışma
sürecini içermektedir. Bu noktada, geleneğin yeniden yaratılmasını
anmak istiyorum. Egemen olanın, daha altlarda, veya egemen olanın yanı
sıra başka şiirsel biçimleri ürettiğinden. Ancak, egemen olan tektir.
Diğer şiirsel biçimlerin yanında başat durumdadır. Gelenek, egemen
olanın yanı sıra, aynı süreçte, şiirsel biçim olarak olgunlaşmış da
olsa kurallar, teknik ve gereç olarak henüz evrim açısından benimsenip
kabul edilmemiş olan farklı şiirsel biçimlerin devamını olanaklı kılar.
1980 sonrası egemen olan şiire gelince...
Egemen bir şiirsel biçim olarak, kendi kurallarını şöyle veya böyle
koymuş ve kabul ettirmiş olsa da, şiirsel biçim olarak
tarihleşmediğinden, hakkında söylenecekler şiirimizin geçmişi henüz
evrimleşme açısından irdelenmiş olmasa da -bu böyledir edebiyat
tarihinde evrim açısından-, kabul edilmelidir... 1980 sonrasında,
şiirin artık eskisi gibi yazılmadığı, ideolojik hatlarda devinenlerin
bile bu egemen olana göre kendilerini/ söylemlerini belirlemeye
çabaladığı, şiirin kendi içine yöneldiği, ilk defa reddetmenin yerine
Türk şiir birikiminin olduğu gibi kabullenilip değerlendirildiği
söylenebilir. Bu egemen olan şiirin geçmiş birikimle hangi noktalarda
çeliştiği, hangi teknik ve gereçlerde yeni biçimler oluşturduğu, egemen
olan şiirin Türk şiirine biçim olarak nerelerde katkıda bulunduğu vb.
gibi noktalarda açıklayıcı, tatmin edici inceleme ve araştırmalarda
bulunulmuş olmaması, bu egemen olan şiir anlayışı içinde yer alan bir
şair olmama karşın, beni kuşkuda bırakmıyor. Bir şair olarak, kendi
anlayışıma karşı tarafsız olma duygusu coşkularıma galebe çalsa da,
1980 şiiri, onca yazı yazmama, düşünmeme karşın, şu yaptığım, yazın ve
şiir açısından taşınması gereken bir olumluluk olmalı. Kendime böyle
bir paye çıkardıktan sonra, hâlâ yaşanan, kendi tarihini yazan şiir
için, diğer kültürel disiplinlerden yola çıkarak söylenecek şeylerin ne
belirleyici ne de açıklayıcı olduğunu düşünüyorum. Başta da söylediğim
gibi, belirleyici ve aslolan yazın tarihi açısından geçirilen evrimdir.
Şiir buraya gelmişse, A, B, C adlı şairlerin adlarının, görüldüğü gibi,
başat şiirin şiirimize getirdikleri, şiirimizde yol açtığı değişimler
vb. tartışılmalı diyorum.
Bu
bağlamda, son olarak söylemek istediklerim elbette var. Öncelikle şunu
söyleyeyim: Yazınsal açıdan doğal olan olmaktadır. Yazınsal
hareketlerin sürekli gelişip değiştikleridir bu da. Tabii ki
getirdikleri paradigmalarla. Ve de özellikle şiirin söylediğim,
vurguladığım gibi evrimi açısından. Kısaca nelerdir bunlar?
Bunlar,
ilk defa şiire şiirin kendisi olarak, kendi ölçütleri çerçevesinde
bakılması gerektiğidir, içerikte, anlatıda olan yalnızca bir gereçtir
çünkü. Tekniğin, biçimin yalnızca bir parçası üzerinde durduğudur,
biçimsel bir öğe olduğudur. Gelenek ve süreklilik konusunda siyah-beyaz
çatışmasının ötesinde yeniden yaratmaya dayalı bir bakış açımızın
olması gerektiğidir. Şiirin neyi değil, neyi nasıl temalaştırdığıdır.
Süreklilik olarak neyin yeniden galebe çaldığının gösterilmesi
açısından önemli deneyler taşıdığıdır. Ve en önemlisi, şiir dışı
disiplinlerin/kültürlerin şiir için yalnızca başvurulabilir yardımcı
kültürler olduğunu göstermesidir. Ve elbette, şiirin aslında bir biçim,
bir dil olduğu konusunda duyulan kuşkuları gidermesi; bu konuda yapılan
yüzeysel tartışmaları önemli ölçüde boşa çıkarmasıdır.
Şiir Ülkesi
Anasayfa 
Latest images 
Perş. Ara. 17, 2009 2:04 am