anlatım bozuklukları çözümlü

ÖRNEK 1:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?
A) Belki de olay çıkarmak için değil, kendini savunmak için böyle davrandı.
B) Eminim ki adam güç durumda olmasaydı belki de parayı almazdı.
C) Kim bilir, belki önemli bir işi çıkmıştır.
D) Belli olmaz ki belki sizinle birlikte gitmek ister.
E) Bilmiyorum, belki akşama doğru gelir.
(Kavram Dershaneleri Sorusu)
ÇÖZÜM 1:
Birini çürüten, dışlayan sözcüklere çelişen sözcükler denir.
B seçeneğinde “eminim” kesinlik belirttiği halde “belki” sözcüğü “olasılık” belirttiği için bu sözcükler
birbiriyle çelişir.
Yanıt: B
ÖRNEK 2:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?
A) Şüphesiz böyle düşünen biri eğitim almış olsa gerek.
B) Okur yazar olmak ayrı şey, okur olmak ayrı.
C) Çağdaş insan her gün gazete okuyan kişidir.
D) **meden tüm güzellikleri yaşamalıyız.
E) Sınav başlamadan tüm yazılarımı gözden geçirdi.
(Kavram Dershaneleri Sorusu)
ÇÖZÜM 2:
A seçeneğindeki “şüphesiz” sözcüğü ile “olsa gerek” sözcüğü çelişir. Çünkü ilki kesinlik, ikincisi
olasılık belirtir.
Yanıt: A
ÖRNEK 3:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?
A) İlk karşılaşmamızda bana bu kadar yakınlık göstermesine çok şaşırmıştım.
B) Bu kadar yetenekli bir çocuğu, sanata yönlendirmekle çok iyi bir iş yaptığını düşünüyor.
C) Geçirdiğim rahatsızlığı, büyük bir başarıyla ameliyat ederek sağlığıma kavuşturdu.
D) Bu aşamada, olayları doğal akışına bırakmanın doğru olacağı kanısındaydı.
E) Aralarındaki sorunların görüş farklılıklarından kaynaklandığını biliyordu.
(ÖSS 2001)
ÖRNEK 4:
Saygı duruşu ve İstiklal Marşı okundu.
Bu cümledeki anlatım bozukluğunun nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Özne eksikliği
B) Nesne eksikliği
C) Gereksiz sözcük kullanılması
D) Yüklem eksikliği
E) Anlamca çelişen sözcüklerin kullanılması
(Kavram Dershaneleri Sorusu)
ÇÖZÜM 4:
“Ve” bağlacıyla birbirine bağlanan iki yargıdan ikincisine uygun düşen “okundu” eylemi; birinci
yargıya uygun düşmüyor. Saygı duruşu okundu denemez. Cümleyi düzeltmek için “ve”den önce
“yapıldı” getirilmeli.
Yanıt: D
ÖRNEK 5:
Biraz da ne söylediğimizi dinlerseniz iyi olur kanısındayım.
Bu cümledeki anlatım bozukluğu aşağıdakilerin hangisinden kaynaklanmaktadır?
A) Nesnenin yanlış yerde kullanılmasından
B) Bağlacın gereksiz kullanılmasından
C) Yanlış anlamda sözcük kullanılmasından
D) Yüklemin geniş zamanlı olmasından
E) Özneyle yüklemin uyumsuzluğundan
(Kavram Dershaneleri Sorusu)
ÇÖZÜM 5:
Örnek cümlede verilen “ne söylediğimi dinlerseniz” sözlerinde ya “ne” atılmalı ya da “dinlerseniz”
yerine “anlarsanız” getirilmeli.
Yanıt: C
ÖRNEK 6:
Bu sorunun çözümünde yapabileceğim rol çok önemli.
Bu cümledeki anlatım bozukluğu aşağıdakilerin hangisinden kaynaklanmaktadır?
A) Yüklemin geniş zamanlı olmasından
B) Gereksiz yere işaret sıfatı kullanılmasından
C) İsim cümlesi olmasından
D) Yanlış sözcük kullanılmasından
E) Gereksiz yere belirteç kullanılmasından
(ÖYS 1998)
ÇÖZÜM 6:
Deyimler kalıplaşmış sözlerdir. Bir sözcüğün yerine başka sözcük
konamaz. Deyimlerin anlamı kişiye ya da bölgeye göre değişmez. Örnek
cümlede “yapabileceğim rol” sözü bozukluğa neden olmuş. Çünkü “rol
yapmak” kimi gerçekleri saklayarak davranmak anl***** gelir. Oysa bu
cümlede “yapabileceğim rol” sözü “görev, etki” anlamında
kullanılmıştır. Doğrusu “oynayabileceğim rol” olmalıydı.
Yanıt: D
ÖRNEK 7:
Belediye, suyu akmayan halkın şikâyetlerine göz yummuştu.
Buradaki dil yanlışlığı aşağıdaki seçeneklerin hangisinde verilmiştir?
A) Nesne - yüklem uyumsuzluğu
B) Deyimi yanlış kullanma
C) Öğe eksikliği
D) Özne - yüklem uyumsuzluğu
E) Gereksiz sözcük kullanma
(Kavram Dershaneleri Sorusu)
ÇÖZÜM 7:
“Göz yummak” deyimi bilinen bir durumu görmezlikten gelmektir. Oysa bu
cümlede halkın şikâyeti bir kusur değildir. Bu deyim yerine
“duymazlıktan gelmek” anlamındaki “kulak tıkamak” ya da “önem vermemek”
anlamındaki “kulak asmamak” deyimi kullanılmalıydı.
Yanıt: B
ÖRNEK 8:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyimin yanlış kullanılmasından kaynaklanan anlatım bozukluğu yoktur?
A) Toplantıdaki davranışları ile şimşekleri üzerine topladı.
B) Onu hiç böyle görmemiştim. Yüzünden dökülen bin parçaydı.
C) O, sınırı iyice aştı; onun zincirini çekmek gerekiyor.
D) Üzerine aldığı her işi, yarım yanlış yapıyor.
E) Kalkıştığım her işte, her zaman bana destek oldu.
(Kavram Dershaneleri Sorusu)
ÇÖZÜM 8:
Bu cümlelerdeki deyimlerde kimi sözcükler değiştirilerek kalıplaşmış söz olan deyimler bozulmuş-
tur.Bu deyimlerin doğru biçimleri şöyledir: A’da “şimşekleri üzerine toplamak” değil “şimşekleri üstüne
çekmek”, B’de “yüzünden dökülen bin parça” değil “suratından düşen yüz
parça”, C’de “zincirini çekmek” değil, “ipini çekmek”, D’de “yarım
yanlış” değil “yarım yamalak” olmalı.
Yanıt: E
ÖRNEK 9:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?
A) Bu konuda nasıl bir çalışma yapılması gerektiği, uzmanlarca tartışılacak.
B) Olaydan büyük bir üzüntü duyduğunu, suçluların cezalandırılmasını istedi.
C) Yeni binaların ne zaman hizmete açılacağını,basın aracılığıyla duyuracaklarını belirtti.
D) Sorunlara sağduyuyla yaklaşmanın, onların çözümünü kolaylaştıracağı sonucuna varıldı.
E) Bölgede, kış mevsiminin uzun sürmesi nedeniyle alınması gerekli önlemler yetkililere bildirildi.
(ÖSS 2000)
ÇÖZÜM 9:
“Olaylardan büyük bir üzüntü duyduğunu” sözlerinin cümle olabilmesi için yükleminin olması gerekir.
Çünkü ikinci cümlenin yüklemi, bu cümleye uygun değildir. Cümlenin
doğru biçimi şöyle olmalıydı: “Olaydan büyük üzüntü duyduğunu söyledi,
suçluların cezalandırılmasını istedi.”
Yanıt: B
ÖRNEK 10:
Annelerle paylaşılan acılar yarıya, sevinçlerse iki katına çıkar.
Bu cümledeki anlatım bozukluğunun nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Yüklem eksikliği
B) Nesne - yüklem uyuşmazlığı
C) Sözcük fazlalığı
D) Özne eksikliği
E) Ekeylem eksikliği
(Kavram Dershaneleri Sorusu)
ÇÖZÜM 10:
Örnek cümlede birbirine bağlı iki cümle var. Bu iki cümle için tek yüklem (çıkar) kullanılmış. “çıkar”
eylemi ilk cümleye uygun düşmediği için “yarıya”
sözcüğünden sonra “iner” eylemi getirilmelidir.
Yanıt: A
ÖRNEK 11:
Sefayı sen; cefayı biz çekelim.
Bu cümledeki anlatım bozukluğunun nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Özne yanlışlığı
B) Yüklem eksikliği
C) Nesne-yüklem uyumsuzluğu
D) Sözcük fazlalığı
E) Belirteç tümleci eksikliği
(Kavram Dershaneleri Sorusu)
ÇÖZÜM 11:
Dilimizde “cefa çekmek” denir; ama “sefa çekmek” denmez. “Sefa sürmek”
denir. Örnek cümlede tek yüklem kullanıldığı için böyle bir yanlışa
düşülmüş. Cümlenin doğru biçimi şöyle
olmalı: “Sefayı sen sür; cefayı biz çekelim.”
Yanıt: B
ÖRNEK 12:
Hiçbiri - Ali Suavi'den başka - ülkede bir ayaklanmayı düşünmemiş, padişaha bağlılığı kutsal bir
görev saymıştır.
Bu cümledeki anlatım bozukluğunun nedeni aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak belirtilmiştir?
A) İkinci cümleciğin yükleminde özneyle uyum sağlanmamıştır.
B) Birinci cümlecikteki arasöz, gereken biçimde düzenlenmemiştir.
C) Birinci cümleciğin yükleminde özneyle uyum sağlanmamıştır.
D) Birinci cümlecikteki yüklemin sonuna "–dir" eki getirilmemiştir.
E) Her iki cümleciğin yüklemleri arasında olumluluk - olumsuzluk bakımından uyum sağlanmamıştır.
(ÖSS 1982)
ÇÖZÜM 12:
İlk cümlenin öznesi “hiçbir” sözcüğüdür. “hiçbir” sözcüğü ikinci cümlenin başına getirilirse uygun
düşmediği görülür. İkinci cümleye uygun bir özne getirilmeli, bu özne “hepsi” olmalıydı. Öyleyse
ikinci cümlede özne ile yüklem uyumsuzdur.
Yanıt: A
ÖRNEK 13:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde özne eksikliğinin neden olduğu bir anlatım bozukluğu yoktur?
A) Onun okula gelmesi şöyle dursun, eve bile gelmedi.
B) İçeriye giren kişinin elleri bağlandı, soyuldu.
C) Testteki yanlışlar düzeltilerek bilgisayarda yeniden yazıldı.
D) İnsana böyle bir soru sorulsa, çileden çıkabilir.
E) Bütün çalışmalara katıldığını ve takdir ettiğini biliyorum.
(Kavram Dershaneleri Sorusu)
ÇÖZÜM 13:
A seçeneğinde ilk cümlenin öznesi “onun okula gelmesi”. Bu özne ikinci
cümlenin yüklemi olan “gelmedi” eylemine uygun düşmez; virgülden sonra
“o” kullanılmalı. B’de “içeriye giren kişinin elleri” ilk cümlenin
öznesi.Bu söz ikinci cümlenin yüklemi olan “soyuldu” eylemine uygun
düşmez. İkinci cümleye “içeriye giren kişi” ya da “o” getirilmeli. C’de
ilk cümlenin öznesi olan “testteki yanlışlar”. İkinci cümleye “testler”
öznesi getirilmeli. D’de aynı nedenle ikinci cümleye “insan” öznesi
getirilmeli. E seçeneğinde de bir anlatım bozukluğu var; ancak
bozukluk, özne eksikliğinden değil yan cümleci
ğin “nesne” eksikliğinden kaynaklanmaktadır.
Yanıt: E
ÖRNEK 14:
Aşağıdaki cümlelerden hangisinde "hiçbiri" sözcüğünün kullanılmamasından kaynaklanan
bir anlatım bozukluğu vardır?
A) Bütün insanlar kendilerini tehlikelerden korumak ister; diğer insanların durumlarına pek aldırmaz.
B) Kimse beni konuk etmeyi göze alamadı; ağanın öfkesini üzerine çekmek istemedi.
C) Bana pek çok söz verdin; ama bu sözleri asla tutmadın; bu nedenle sana güvenenem.
D) Herkes sorumluğunu diğerlerine bırakmak istedi,böylece onlar kendilerini dertten kurtardılar.
E) Bazıları birkaç yıl sonra köyden göç edip kentte kendilerine uygun bir yaşam kurdu.
(Kavram Dershaneleri Sorusu)
ÇÖZÜM14:
“Bütün insanlar” öznesi olumlu bir eylem olan “korumak ister” yüklemine
uygun düştüğü halde, olumsuz bir eylem olan “aldırmaz” yüklemine uygun
düşmüyor. İkinci cümleye bu eyleme uygun düşen “hiçbiri” öznesi
getirilmelidir.
Yanıt: A
ÖRNEK 15:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?
A) Burada, en çok eski arkadaşlarımı arıyor, özlüyorum.
B) Konunun az bilinen yönüne ışık tutuyor, aydınlatıyor.
C) Yeni çıkan kitapları alıyor, hemen okuyorum.
D) Gezilerinde yeni yerler görüyor, değişik insanlar tanıyor.
E) Yaptıklarını yeterli bulmuyor, eleştiriyor.
(ÖSS 1999)
ÇÖZÜM 15:
B seçeneğinde “konunun az bilinen yönüne” söz öbeği dolaylı tümleçtir.
Bu sözler “ışık tutuyor” yüklemine uygun düşüyor; ama “aydınlatıyor”
yüklemine uygun düşmüyor. Bu sözden önce “konunun az bilinen yönünü”
anl***** gelen “onu” getirilmeli.
Yanıt: B
ÖRNEK 16:
Kardeşimin olumsuz davranışlarına kızıyor, düzeltmesini istiyorum.
Bu cümledeki anlatım bozukluğunun nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Nesne eksikliği
B) Özne eksikliği
C) Dolaylı tümleç eksikliği
D) Tamlama yanlışlığı
E) Yüklem eksikliği
(Kavram Dershaneleri Sorusu)
ÇÖZÜM 16:
Örnek cümlede yükleme sorulan “neye?” sorusunun örnek cümlede yanıtı olan “kardeşimin olumsuz
davranışlarına” dolaylı tümleçtir. Bu sözler ikinci yükleme uygun
düşmediği için ikinci cümleye “olumsuz davranışlarını”, “bunları”
getirilmelidir.Getirdiğimiz öğe yükleme sorulan “neyi?” sorusunun
yanıtı olan “nesne”dir.
Yanıt: A
ÖRNEK 17:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinden “onları” kelimesi çıkarılırsa anlam bozulur?
A) Evdekileri telefonla arayıp, konu hakkında onları uyardı.
B) Bavula eşyaları özenle yerleştiriyor, onları kırıştırmıyordu.
C) Bahçedekileri eve çağırdı, onları evde ağırladı.
D) Sorunlar gittikçe büyüyor, onları çözmekte zorlanıyordu.
E) Arkadaşlarını gün geçtikçe daha iyi tanıyor,onları anlıyordu.
(Kavram Dershaneleri Sorusu)
ÇÖZÜM 17:
Birden çok yüklemin yer aldığı cümlelerde öğelerin yüklemlerle uyumlu
olması gerekir. A seçeneğinde “evdekileri”, “arayıp” eylemsisinin
nesnesidir. Bu nesne ikinci cümlenin yüklemi olan “uyardı” eylemine de
uygun düştüğü için aynı anlamlı ikinci bir nesnenin kullanılması
gereksizdir. B, C, E seçeneklerinde de “onları” sözcükleri gereksiz
kullanılmıştır. D seçeneğinde “sorunlar” sözcüğü ilk cümlenin
öznesidir. İkinci cümlenin öznesiyse “o” gizli öznedir. “onları”
sözcüğü çıkarıldığında onun yerini tutan bir “nesne” olmadığı için
cümle bozulur. İlk cümlenin öznesi nesne gibi görünür. Cümle şöyle olur
“sorunlar gittikçe büyüyor, sorunlar çözmekte zorlanıyordu.” Bu da
bozuk bir cümledir.
Yanıt: D
ÖRNEK 18:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?
A) Bugün tatil olduğundan, sabahleyin geç kalktım.
B) Arkadaşımız, çok çalışkan bir çocuktu.
C) Dün akşam, rüzgâr ortalığı altüst etti.
D) Birbirlerini çok iyi anlar, inanırlardı.
E) Dün gece çok garip bir rüya gördüm.
(ÖSS 1993)
ÇÖZÜM 18:
D seçeneğinde “birbirlerini anlarlardı” denebildiği halde ”birbirlerini inanırlardı” denemeyeceği için
ikinci cümleye “birbirlerine” getirilmeli. Getirilen öğe “kime?” sorusunun yanıtı olan dolaylı tümleçtir.
Yanıt: D
ÖRNEK 19:
Mektubu okudu; hemen cevap yazmaya koyuldu.
Bu cümledeki anlatım bozukluğunun nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Özne ortaklığı
B) Çatı uyuşmazlığı
C) Dolaylı tümleç eksikliği
D) Gereksiz sözcük kullanımı
E) Tamlayan eksikliği
(Kavram Dershaneleri Sorusu)
ÇÖZÜM 19:
Bu cümlede, ilk cümlenin nesnesi olan “mektubu” ikinci cümleye uygun düşmediği için ikinci cümleye
“mektuba” dolaylı tümleci getirilmeli.
Yanıt: C
ÖRNEK 20:
Aşağıdakilerin hangisinde, aynı tümleci alamayan yüklemlerin aynı tümlece bağlanmasından
kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır?
A) Bu olayda dedesinin masum olmadığını öğrenmiş, anlamış.
B) Bahar temizliğinde duvarları silmiş, boyamış.
C) Çocuk, kemençeyi sıkıca tutmuş, kimseye vermiyor.
D) Onlar birbirlerini aramıyor, sevmiyor.
E) Bu oyunu beğenmiş, iki kez gitmiş.
(Kavram Dershaneleri Sorusu)
ÇÖZÜM 20:
E seçeneğinde “bu oyunu” söz öbeği nesnedir. Bu nesne ikinci cümlenin yüklemi olan “gitmiş” eylemine
bağlanamaz. Bu eylemden önce “oyuna” tümleci getirilmelidir.Diğer seçeneklerde tüm öğeler iki yükleme de uygun düşüyor.
Yanıt: E