Sayfa 117-129 Arası Cevabları

ELEŞTİRİ (TENKİT)

HAZIRLIK
1- Eleştiri tarafsız bir şekilde yapılmalıdır. Eleştirilenin iyi ve
kötü yönlerini ortaya koyarak değerini bildirmelidir. Böylelikle
eleştirilene kılavuzluk eder.

2- Hiciv: yergi
Taşlama: Kapalı bir biçimde, dolaylı olarak söz söyleme, tariz.
Eleştiri: 1 . Bir insanı, bir eseri, bir konuyu doğru ve yanlış
yanlarını bulup göstermek amacıyla inceleme işi, tenkit. 2 . Bir
edebiyat veya sanat eserini her yönüyle değerlendirerek anlaşılmasını
sağlamak amacıyla yazılan yazı türü, tenkit, kritik.
Tenkit: Eleştirme, eleştiri.
Kritik: Eleştiri.

3- Bir eser veya kişiyle ilgili fikirlerin söylenmesi eserin yada
kişinin değerinin ortaya konması ve eser veya kişinin doğruya
yöneltilmesi bakımından önemlidir.

4- ‘’ Herkes düşünceme katılırsa yanılmış olmaktan korkarım.’’ sözü
insan yanlış yapsa dahi yanlış yapanın yanlışlarını gösterecek birisi
olmadığı için doğruları bulamamaktan korktuğunu anlatmak için
söylenmiştir.

5- Yapılan eleştiriler özellikle olumlu eleştiri ise insanda merek uyandırmaktadır.

1. ETKİNLİK

Yazınsal Yaratmada Bireyin İşlevini Nasıl Anlamalı?
Bir yapıtın açıklanmasında yazarın yaşamöyküsü, yapıtın anlaşılmasında
temel bir öğe değildir; yazarın düşünce ve niyetlerinin bilinmesi de bu
yapıtın anlaşılmasında temel bir öğe olamaz. Yapıt, önemli bir yapıt
olduğu ölçüde, kendi gücüyle yaşar ve anlaşılır ve çeşitli toplumsal
sınıfların düşüncelerinin çözümlenmesiyle de doğrudan doğruya
açıklanabilir. Bir yazın ya da felsefe yapıtında bireyin işlevini
yadsımak, yadsımak mı demektir? Kuşkusuz hayır. Ne var ki, bütün
gerçekler gibi bu işlev de eytişimseldir (diyalektiktir), dolayısıyla
onu neyse öyle anlayıp kavramaya çalışmak gerekir.

Yazın ya da felsefe ürünlerinin, yazarlarının yapıtları olduğunu
yadsımayı kimse düşünemez; ne ki bunların da kendi mantıkları vardır,
dolayısıyle keyfe bağlı yaratmalar değillerdir hiç de. Yazınsal bir
yapıtta hem kavramsal bir dizgenin iç bağlantısı, hem de bir canlı
varlıklar dizgesinin iç bağlantısı vardır; bu bağlantı, bunların
birtakım bütünler oluşturduğunu gösterir; bu bütünlerin parçaları,
birbirlerine göre, birbirlerinin yardımıyle, özellikle temel özleri
yardımıyle anlaşılıp kavrayabilirler. Böylece, bir yandan şu sonuç
çıkar ortaya: Yapıt ne denli büyük olursa o denli de kişisel olur;
çünkü, ancak çok zengin ve güçlü bireylik, henüz oluşmakta bulunan ve
topluluğun bilincinde pek az belirlenmiş olan bir evreni düşünüp
görebilir ve son ayrıntılarına dek bunu yaşayabilir. ama bir yandan da
şu sonuç çıkar ortaya: Bir yapıt ne denli büyük bir düşünür ya da
yazarın kaleminden çıkmışsa o denli de kendi gücüyle kendini
anlatabilir; dolayısıyle tarihçinin, yapıtı yaratanın yaşam öyküsü ya
da düşüncelerine baş vurmasına hiç gerek kalmaz. En güçlü kişilik,
düşünsel yaşamla en iyi özdeşleşen kişiliktir, toplumsal bilincin etken
ve yaratıcı bütün temel güçleriyle en çok özdeşleşen kişilik. Bir
yapıtın güçsüz ve tutarsız yanlarını anlamak söz konusu olduğunda
ancak, yazarın kişiliğine ve yaşamının dış koşullarına baş vurmak
zorunluluğu doğar çok kez.

Böylece, Goethe’nin pek yazınsal bir değer taşımayan bir sürü benzetme
oyunları, hatta Faust’un birtakım cılız, güçsüz yanları, yazarın **imar
sarayında karşı karşıya bulunduğu zorunluklarla açıklanabilmektedir.
Ama Goethe artık kendine yaraşır düzeyde bulunmadığı andadır ki **imar
bakanı yapıtta ön sıraya geçip varlığını duyurur.

Demek, toplumla bireyi, tinsel değerlerle toplumsal yaşamı birbirine
karşıt görmek şöyle dursun, gerçek, bunun tam tersidir. Toplumsal
yaşam, yaratma gücünün en son noktasına eriştiğinde, her ikisi de, en
yüce biçimleri içinde birbirleriyle kaynaşmış olurlar; yazın alanında
bu böyledir, felsefede, siyasal alanında da böyle. Racine ya da
Pascal’ı PortRoyal’dan nasıl ayırabilirsiniz. Munzer’i Köylüler
Savaşından, Luther’i din devriminden, Napoléon’u imparatorluktan ve
Fransız Devrimiyle eski rejim arasındaki sürekli kavgadan? Tersine,
topluluk ortaklığa dönüştüğünde, birey güçsüzleşip göze batar duruma
geldiğinde aradaki karşıtlık iyice derinleşir. Ama o zaman da, yazınsal
yaratma tarihinde, derin bilginleri çok ama yazınsal düşünce
tarihçisini pek az ilgilendirebilecek olan yazılarla karşı karşıya
bulunuruz artık..

( Lucien Goldmann. Matérialisme dialectique et histoire de la
littérature, Çeviren: Tahsin SARAÇ, Türk Dili Dergisi, Eleştiri Özel
Sayısı , Mart 1971)
Kaynak:

HASAN BOĞULDU
“Hasan Boğuldu” hikâyesiyle yeniden, bitmez tükenmez zenginliklerle dolu
Anadolu'ya açılmış oluyoruz. Anadolu'da acı gerçekler, fakirlik ve
ıstırap vardır, fakat onların yanı sıra, hatta onların içinde şiir, aşk
ve yiğitlik de mevcuttur. Anadolu halk edebiyatının şaheserleri olan
Kerem ile Aslı ve Köroğlu hikâyelerinde de biz, hayatın bu iki büyük
kaynağını bulmaz mıyız? Fakat gerçeği fark etmek için görmesini bilmek,
onun güzelliğini dile getirmek içinse şair olmak icap eder. Sabahattin
Ali bu iki meziyete de sahiptir. “Hasan Boğuldu”, onun bu iki
meziyetini ortaya koyduğu en güzel eserlerinden birisidir.
Hikâyede, baştan sona kadar, bir fon musikisi gibi, tabiatın güzelliği çağıldar.
Yazar, usta bir ressam gibi, dış âlemde gördüğü her şeyi tespit eder.
Fakat bu tabiatın içinde, ondan fışkırmış gibi güzel, canlı insanlar
vardır. Yörük kızı Emine, bahçıvan Hasan! Yazar, yine bir yörük kızı
olan Hacer'in ağzından onların hazin ve güzel aşk ve ölüm hikâyelerini
anlatır. Yazarın kendisi ile Hacer'in varlıkları hikâyeye bir çerçeve
teşkil ederler. Onlar da Emine ve Hasan gibi, kendilerini çeviren
tabiatın güzelliği içinde yer alırlar. Hikâyeyi anlatan Hacer, Emine
ile aynı obaya mensuptur. Öyle ki biz hikâyeyi dinlerken ikisini
birbirine karıştırır gibi oluruz. Yazar da Hacer’i tasvir ederken Hasan
gibi, onun kendisinden çok farklı bir insan olduğunu hisseder. Fakat
yazar ile Hacer arasında aşk duygusu değil, aynı yola giden iki insan
arasındaki dostluk ve yardım duygusu vardır. Hasan ile Emine'nin aşk
maceralarına karşı duydukları derin ilgi de onları birleştirir.
Hikâyenin esasını Emine ile Hasan arasındaki aşk teşkil etmekle
beraber, hikâyede, hikâyeci ile Hacer'in varlıkları da önemlidir. Zira
biz Emine ile Hasan'ı onlar vasıtası ile tanırız. Yazar bize Emine ile
Hasan'ın yaşadıkları topraklarla Hacer'i, Hacer ise Emine ile Hasan'ı
tanıtırlar. Yazar ile Hacer, tabir caizse, tablonun ön planını, Emine
ile Hasan, arka planını teşkil ederler. Hikâye içinde hikâye ve şiir,
eski devir hikâyelerini hatırlatır. Fakat burada anlatış tarzı, dil ve
üslûp eski hikâyelerdekinden çok farklıdır.
Eski Türk hikâyelerinde tabiat ve gerçek, bu kadar zengin ayrıntı ile
anlatılmaz. Daha önce de söylemiş olduğumuz gibi Sabahattin Ali'de
batılı ressamlara has bir dikkat ve itina vardır. Onun dış âleme bakış
tarzı, hikâyeye, tabiatın zenginlik ve safiyetini getirir. Hacer'in
anlattığı hikâyeye de yazarın ses ve üslubunun gizli bir şekilde
karıştığı, onu ayarladığı hissolunur. Hiçbir halk hikâyesi bu kadar
temiz, düzgün, doğru, ayıklanmış bir dile sahip değildir. Hacer'in
naklettiği Emine'ye ait aslında yazarın kaleminden çıkan- türkü de
kafiye yapısı ve kompozisyon bakımından, halk türkülerine nazaran çok
düzgündür. Bütün hikâyede halkı ve halk kültürünü seven, onları sevgi
ile benimseyen, fakat onlara kendine göre bir çekidüzen ve mana vermek
isteyen bir aydının varlığını hissederiz.
“Hasan Boğuldu” hikâyesine, bir araya geldikleri zaman daima güzellik
duygusu uyandıran üç büyük ebedî tem “tabiat”, “aşk” ve “ölüm”
hakimdir. Fakat yazar bunları, renkli elişi kâğıtlar gibi birbirine
yapıştırmaz, yaşanılan hayatın tabii şartları içinde birleştirir.
Hikâyede tasvir geniş bir yer tutmakla beraber, olay ve olay ile ortaya
konulan ana fikir de önemlidir. Olay ana fikre bağlı olduğu için önce
onun üzerinde duralım.
Hasan ile Emine birbirini severler ama birleşemezler. Sebebi, birisinin
ovalı, ötekisinin dağlı olmasıdır. Maddî şartlar insanlar arasında
sınıf farkları yaratır ve bu farklar birleşmeye engel olur. Yörük kızı
bu farkın tam şuuruna sahiptir. ‹lk karşılaşmalarından birinde, Hasan,
yörük kızma, sırtında taşıdığı heybeyi eşeğin üstüne atarak rahat etmesini teklif edince yörük kızı:
— Olmaz, der. Ovada heybeyi eşeğe taşıtırsam, koca dağa bu yük ile
nasıl çıkarım. Yörüklerin hayatını, üstünde yaşadıkları, sürülerini
otlattıkları dağ tayin eder. Dağda yaşamak, ovada yaşamaktan daha
zordur, Hasan kendisine evlenme teklif edince
yörük kızı:
“Ne ben senin köyünde edebilirim ne sen benim obamda” der.
Birleşemeyişin başka bir sebebi, yine tabiat şartlarının doğurduğu sosyal münasebetler, örf, âdet ve inanç farklarıdır.
Hasan Emine'ye, köye gelin geldiği zaman: “Sen bahçeye bakarsın, ben
zeytine giderim, kimseye muhtaç olmayız.” deyince Emine şu cevabı verir:
“- İnsan nereye giderse rızkı da beraber gidermiş, bunu düşün düğüm
yok. Ama ben dağlıyım, bu çukur ovalarda kalamam. Köyünüzün eli kınalı
kızlarına karışamam, senin içine dert olur. Yörük kızı geldi de Hasan'ı
elimizden aldı derler, benim içime dert olur, yörük kızı dağdan köye,
çadırdan eve inmemeli.”
Hasan ısrar edince, Emine, aynı fikri şöyle tekrar eder: “Hasan, ovada
büyüyen dağda yapamaz... Dağın suları serindir ama yolları sarptır. Kar
altında odun kesmek bahçeye bostan ekmeye benzemez. Benim erim diye
götürdüğüm adamı obamın yiğitleri kınamamalı.”
Hasan'a nazaran Emine daha gerçekçidir. İnsanı bir bütün olarak çalışma hayatı ve sosyal çevresi ile beraber alır.
Hasan, ille de Emine ile evlenmede ısrar edince, “kırk has okka tuz”
dolu bir çuvalı, durup dinlenmeden dağa çıkarmakla denenir. Yükü düz
ovada eşeğine taşıtan Hasan bu imtihanı kazanamaz ve daha sonra “Hasan
boğuldu” adını alan bir büvette intihar eder.
Bu nevi kuvvet deneme ile ilgili anektotlara “Dede Korkut Kitabı’nda da
çok rastlanılır. Zaten Anadolu yörükleri, “Dede Korkut Kitabı”nda
anlatılan Oğuzların devamıdırlar. Kadın tipleri, erkek telakkileri,
hayata bakış tarzları da onlarınkini andırır.
Sabahattin Ali'nin hikâyesindeki insanlar üç ayrı sosyal tabakaya mensupturlar:
a) Almanya'da öğrenim görmüş, tabiata resim terbiyesi almış bir sanatçı gözü ile bakan yazar,
b) Düzovalı bahçıvan Hasan,
c) Dağda yaşayan yörükler. Hasan ile Emine'nin hazin aşk hikâyelerini anlatırken yazar, sosyal bir gerçeği de ortaya koymuştur.
Yazarın kendi üslubu ile Hacer'in hikâyeyi anlatışı arasında bir ifade
farkı varsa da bu sosyal bir farka tekabül etmez. Hasan ile Emine'nin
macerası geçmişte meydana geldiği ve efsaneleştiği için, Hacer, zaruri
olarak “-misli geçmiş” i kullanır. Mümkün olduğu hâlde yazar, taklidi
üsluba başvurmaz. Bu da onun şekle değil öze önem verdiğini gösterir.
Hikâyede Hacer ile Emine'nin kendi şiveleri ile konuşmalarına içerik
bakımından lüzum yoktur.
Sabahattin Ali, anlatımında, ifadesini süslemeye değil, tabiat ve
insanların özelliklerini sade bir dil ile belirtmeğe önem verir.
Kuvvetini kelime oyunlarından değil, gerçeğin ayrıntılarına dikkat
etmekten alır:
“Köyün daşına çıkıp zeytinler arasına dalınca Hacer sarı entarisinin
eteklerini dolayıp beline soktu; alçak topuklu, kalın rugan
ayakkabılarını çıkarıp heybesine koydu; toprak üzerinde çıplak
tabanlarının izini bırakarak yürümeye başladı. Başındaki ince, oyalı
yazmanın altında küçük bir bal kutusu gibi kabaran altınlı fesi, her
adımda hafifçe titriyor; uzun boyu heybenin ağırlığı ile azıcık öne
eğiliyordu.”
Bu paragrafta “sarı entari”, “alçak topuk”, “kalın rugan ayakkabı”,
“ince, oyalı yazma” sıfatlan, değiştirme veya güzelleştirme değil,
görüleni tespit gayesini güder.
“Küçük bir bal kutusu gibi kabaran altın fesi” ifadesi de, yörük kızı
Hacer'in kıyafetinin özelliğini belirtmek için kullanılmıştır.
Sabahattin Ali'nin üslubu, “berrak” tır, gerçeği bir örtü gibi değil,
bir ışık veya hava gibi sarar.

2. ETKİNLİK

Eleştiri Türünün Özellikleri
(Tarihi Gelişimi ve Temsilcileri)
Eleştiri de temeli düşünce olan yazı türüdür. Konu sınırlaması yoktur.
Sanat, edebiyat ya da düşünce yazılarının içeriği ile bu içeriğin
işlenişini, değerli ve değersiz yönlerini ortaya koyan bir yazı
türüdür. Yazarın yazıyı kendine göre, yazıyı ilgilendiren topluma göre,
kendi alanındaki diğer çalışmalara göre değerlendirdiği yazılardır.

Bir eseri değerlendirme amacıyla yazılan yazılara eleştiri
denir.Eleştiride eserin yada sanatçının gerçek değerinin belirtilmesi
amaçlanır.

Eleştirmeci,bir sanat eserinin gerçek değerini,özünü
yapılışını,değerli-değersiz yanlarını ortaya koyar.Eleştirmecinin
görevi güzellik yaratmak değil,yaratılmış güzelliği yargılamak,okurlara
tanıtmaktır. Eleştiriler; okura dönük eleştiri,topluma dönük
eleştiri,sanatçıya dönük eleştiri,yapıta dönük eleştiri… olmak üzere
türlere ayrılır.
Herhangi bir kişiyi, bir eseri, bir konuyu doğru ve yanlışlarını
göstererek anlatmak amacıyla yazılan kısa metinlerdir. Hedeflenen öğeyi
doğru ve yanlış yönleriyle tanıtmayı amaçlayabileceği gibi, bu öğenin
doğru tanıtılmasını sağlamayı ve bir değerlendirmeyi de hedef alabilir.
Edebiyat sorunlarını ve yapıtlarını konu alan inceleme, yorum ya da
değerlendirme olarak da tanımlanabilir.ister şahsi zevklerle ister
estetık prensııplere gore sıstemlı bır sekılde degerlendirmedir.nazmın
kururlarını bildiren ilim olarakda bilinir.yazar; objektif olmalı eseri
dıkkatle ınceleyebılmelı; analiz ve yorumlayabılmelı, geniş açılarla
geniş bir bilgiyle ve hassasiyetle eseri degerlendirme kabibiliyetine
sahip olmalıdır. Eleştiri okulları üçe ayrılır: Yansıtma, yaratma, dil.
Yansıtma, eserin doğaya benzediğini savunur. Yaratma, eserin iç
dünyasıdır, yani sanatçı. Dil ise, Rus biçimcilerinin yöntemidir ve
eseri dil sistemi olarak görür.
Türkiye’de Eleştiri

Tanzimat dönemi Romantikleri Şinasi, Namık Kemal, Recaizade Ekrem,
Abdülhak Hamid; Realistleri Samipaşazade Sezai, Beşir Fuad, Nabizade
Nazım, Mizancı Murad’tır.
Serveti Fünun döneminde, Cenap Şahabettin intikad (sahte parayı
gerçeğinden ayırmak)anlayışıyla tenkit eder. Halit Ziya, Mehmet Rauf,
Nabizade Nazım, Hüseyin Cahit dönemin eleştiricileridir.
Cumhuriyetin ilk yıllarında eleştiri Yahya Kemal ve Ahmet Haşim’le
başlar. İsmail Habip Sevük ve Ahmet Hamdi Tanpınar eleştiriyi edebiyat
tarihi içinde ele alırlar. Nurullah Ataç, Suut Kemal Yetkin iki öznelci
eleştirmendir.
Sistematik eleştirmenler Asım Bezirci, Fethi Naci, Hüseyin Cöntürk
bağımsız yöntemi geliştirdi. Sabahattin Eyüboğlu ile Vedat Günyol
hümanist eleştirmenlerdir. Çağdaş eleştirmenler Mehmet Kaplan, Tahsin
Yücel, Akşit Göktürk, Şara Sayın, Ünsal Oskay, Murat Belge, Orhan
Burian, Tahir Alangu, Memet Fuat, Mehmet Doğan, Bedrettin Cömert, Enis
Batur, Nihat Sami Banarlı, Cemil Meriç, Kenan Akyüz, Melih Cevdet,
Konur Ertop, Orhan Şaik Gökyay, Alpay Kabacalı, Cevdet Kudret, Agah
Sırrı, Berna Moran, Rauf Mutluay, Yaşar Nabi, Ahmet Oktay, Atilla
Özkırımlı, Nermi Uygur ve Fuat Köprülü.
Dünya edebiyatında Boielau, A. France, Türk edebiyatında ise Mehmet
Kaplan, Nurullah Ataç, Cemil Meriç ve Hüseyin Cahit yalçın eleştiri
türünün önemli temsilcileridir. Edebiyatımızdaki ilk eleştiri Namık
Kemal’in Tahrib-i Harabat’ıdır.

Eleştirinin belirleyici özellikleri nelerdir?
• Düşünsel plânla yazılır.
• Konu, yazının sonuna dek değerlendirilmesi yapılan esere bağlı
kalmalıdır. Eser ile ilgili, değerli ve değersiz diye gösterilen
yargılar, eserden alınacak örneklere dayandırılmalıdır.
• Yazar, yargılarında belirli ölçülere bağlı kalmalı, eleştirileri
nesnel olmalı, “beğendim, hoşuma gitti”… gibi öznel değerlendirmelerden
kaçınmalıdır. Bunun yanında eleştiri yazısını okutacak olan elbette
eleştiri yazarının kendine özgü konuyu ele alış biçimi, kendine özgü
yorumlayışı ve anlatımındaki üslûbudur.
• Eleştirisi yapılan çalışma, bütün boyutlarıyla ele alınmalı, kendi
türü içindeki bilimsel, sanatsal, toplumsal yere oturtulmalıdır.
Alanındaki diğer çalışmalarla karşılaştırılarak bu türe kattıklarıyla,
kendisinden beklendiği halde katamadıklarıyla ele alınmalıdır.
Bu da gösteriyor ki eleştiri yazarı, her konuda eleştiri yazısı
yazamaz, ancak uzmanı olduğu alanda yazabilir. Eleştiri yazarının alan
bilgisi, eleştirdiği çalışmayı yapanın alan bilgisi ile en azından aynı
düzeyde olmalıdır.Anı Mektup Biyografi Günlük Roman Tiyatro Fıkra R
Kaynak:

İNCELEME
1- Eleştirilerin ortak özellikleri:
• Düşünsel plânla yazılır.
• Konu, yazının sonuna dek değerlendirilmesi yapılan esere bağlı
kalmalıdır. Eser ile ilgili, değerli ve değersiz diye gösterilen
yargılar, eserden alınacak örneklere dayandırılmalıdır.
• Yazar, yargılarında belirli ölçülere bağlı kalmalı, eleştirileri
nesnel olmalı, “beğendim, hoşuma gitti”… gibi öznel değerlendirmelerden
kaçınmalıdır. Bunun yanında eleştiri yazısını okutacak olan elbette
eleştiri yazarının kendine özgü konuyu ele alış biçimi, kendine özgü
yorumlayışı ve anlatımındaki üslûbudur.
• Eleştirisi yapılan çalışma, bütün boyutlarıyla ele alınmalı, kendi
türü içindeki bilimsel, sanatsal, toplumsal yere oturtulmalıdır.
Alanındaki diğer çalışmalarla karşılaştırılarak bu türe kattıklarıyla,
kendisinden beklendiği halde katamadıklarıyla ele alınmalıdır.
Bu da gösteriyor ki eleştiri yazarı, her konuda eleştiri yazısı
yazamaz, ancak uzmanı olduğu alanda yazabilir. Eleştiri yazarının alan
bilgisi, eleştirdiği çalışmayı yapanın alan bilgisi ile en azından aynı
düzeyde olmalıdır.Anı Mektup Biyografi Günlük Roman Tiyatro Fıkra R
Kaynak:
2- Eleştirmen, Fazıl Hüsnü Dağlarca’nın ‘’Üç Şehitler Destanı’’nı şekil
ve içerik bakımından inceleyerek eserin değerini ortaya koymak ve şairi
yol göstermek amacıyla yazmıştır.

3- Eleştirmen, Fazıl Hüsnü Dağlarca’nın ‘’Üç Şehitler Destanı’’nı şekil ve anlam bakımdan sorun olarak ele almıştır.

4- Eleştirmen, eseri açıklamak yada çözümlemek için Fazıl Hüsnü
Dağlarca’nın hayatına ve kişisel özelliklerine başvurmuştur. Örneğin
Dağlarca’nın eskiden beri biçim kaygısı taşıdığı, serbest nazımdan
kaçındığından bahsedilmesidir.

5- Eleştirmen ‘’Bu Günkü Türk Destanı’’nın oluşumunu etkileyen tarihsel
ve sosyal koşulları bulmaya ve bunlar yardımıyla eseri açıklamaya
yönelmiştir. Eleştirmen, Kurtuluş Savaşı’nın ve İnönü günlerinin
koşullarını tespit etmeye çalışmıştır.

6- Eleştirmen eseri belli kriterlere göre eleştirmiştir.

7- Eleştiri yazılarının yazılış amaçları şunlardır:
Sanat, edebiyat ya da düşünce yazılarının içeriğini
Bu içeriğin işlenişini, değerli ve değersiz yönlerini ortaya koymaktır.

ETKİNLİK
Esere dönük eleştiri yazılarında konu, anlatım biçimi, olay örgüsü,
simgeler, üslup, şiirin anlamı, ve şekil özellikleri eleştirini
yapısını oluşturan özelliklerdir.


Metnin Yapısı
Değerlendirme
Konu
Orhan Borian, yazarın Kurtuluş Savaşını işlediğini söylemektedir.
Anlatım Biçimi
Yazarın konuyu destansı bir şekilde anlattığını söylemektedir.
Olay Örgüsü
Metinde safha safha Kurtuluş Şavaşı ve askerlerin savaş halleri anlatılmıştır.
Simgeler
Şiirde ecel, memleket, can gibi simgeler kullanılmıştır.
Üslup
Eleştirmen, şairin üslubunu geliştirerek yadırganmaz bir hale geldiğini söylemektedir.
Şiirin Anlam Özellikleri
Şiirde destansı anlatımın güzelliğinden ve dörtlüklein anlam bağlantısındaki beceriden bahsedilmiştir.
Şiirin Şekil Özellikleri
Şiirin dörtlüklerle ve ölçüsüz olarak yazıldığı söylenmektedir.


8- Orhan BURİAN’ın Mustafa Kemal, Yahya Kemal ve Nazım Hikmet
hakkındaki tespitleri eleştiriye kültürel, ve bilimsel yazı
bölümlerinden yararlanarak eleştirisine kıyaş ve inandırıcılık ve
bütünlük katmıştır.

9- Denemelerde özel düşünceler ele alınır. Eleştiri tarafsız olmalıdır.
Her ikisinde de konu serbesttir.
Deneme dili, eleştiri diline nazaran daha özneldir.
Denmeler eleştiriye göre daha kısadır.

10- Eleştirmenin özellikleri şunlardır:
Eleştirmenin bilgi birikimine sahip olması gerekir.
Eleştirmen tarafsız olmalıdır.
Eleştirmen yapıcı olmalıdır.
Eleştirmenin dili açık, sade ve anlaşılır olmalıdır.
Eleştirmen, yazının sonuna dek değerlendirilmesi yapılan esere bağlı kalmalıdır
Eleştirmen, “beğendim, hoşuma gitti”… gibi öznel değerlendirmelerden kaçınmalıdır.
Eleştirmenin konuyu ele alış biçimi, kendine özgü yorumlayışı ve anlatımında üslubu olmalıdır.

11- Eleştiride açıklayıcı, kanıtlayıcı ve öğretici anlatım türleri kullanılmıştır.

12- Metinde dil çoğunlukla göndergesel ve şiirsel işleviyle kullanılmıştır.

4. ETKİNLİK
Anlatım bozukluğu yoktur.

5. ETKİNLİK
Kelime grupları genellikle temel anlamlarıyla kullanılmıştır.

6. ETKİNLİK
Yazarın, sanatını, sanatçılığını, iyi ve kötü yönlerini eleştiren eleştiri türüdür.

7. ETKİNLİK
Eserin yazıldığı toplumsal ortamın koşullarını değerlendiren ve böylelikle eseri açıklama çalışan eleştiri türüdür.

8. ETKİNLİK
Bir eseri iyi ve kötü yönleriyle ortaya koyan; eseri konu, anlatım
biçimi, olay örgüsü, simgeler, üslup, şiirin anlamı, ve şekil
özellikleri eleştirini yapısını oluşturan özelliklerdir bakımından
inceleyen eleştiri türüdür.

9. ETKİNLİK
Yazarın öznel olduğu ve eleştirmenin bir okuyucu olarak yaptığı eleştiri türüdür.

10. ETKİNLİK
Konularına göre eleştiriler şunlardır:
a. Okura dönük eleştiri
b. Sanatçıya dönük eleştiri
c. Topluma dönük eleştiri
d. Esere dönük eleştiri

11. ETKİNLİK

Eleştirmenin Tavır ve Tutumlarına Göre Eleştiriler:

A) Öznel Eleştiri
Okura dönük eleştiri
Sanatçıya dönük eleştiri
Özellikleri:
Eleştirmenin kendi zevk ve ölçütlerine göre yaptığı eleştiri türüdür. Genellikle öznel yargılar yer alır.

B) Nesnel Eleştiri:
Topluma dönük eleştiri
Esere dönük eleştiri
Özellikleri:
Eleştirmenin kişisel yargılardan kaçındığı eleştiri türüdür. Amaç nesnel olmaktır.

12. ETKİNLİK
Vardır. Örnek Orhan BURİAN’ın eleştirisi.

ANLAMA YORUMLAMA

1- Eleştirmenin bir sanat eserini eleştirirken eserin yazıldığı dönemin
güzellik, gerçeklik, bütünlük, olgunluk ve sa****k gibi kriterler
dikkate alınmazsa eleştiri sağlıksız olur.

13. ETKİNLİK
Sanatçı toplumun içinden çıkar, sanatçını verdiği eser okura ve dolayısıyla topluma mal olur.

14. ETKİNLİK

TEK HECE

Var mı beni içinizde tanıyan?
Yaşanmadan çözülmeyen sır benim.
Kalmasa da şöhretimi duymayan,
Kimliğimi tarif etmek zor benim...

Bülbül benim lisanımla ötüştü.
Bir gül için can evinden tutuştu.
Yüreğine Toroslar'dan çığ düştü.
Yangınımı söndürmedi kar benim...

Niceler sultandı, kraldı, şahtı.
Benimle değişti talihi bahtı,
Yerle bir eylerim tac ile tahtı,
Akıl almaz hünerlerim var benim...

Kamil iken cahil ettim alimi,
Vahşi iken yahşi ettim zalimi,
Yavuz iken zebun ettim Selim'i,
Her oyunu bozan gizli zor benim...

Yeryüzünde ben ürettim veremi.
Lokman Hekim bulamadı çaremi.
Aslı için kül eyledim Kerem'i.
İbrahim'in atıldığı kor benim...

Sebep bazı Leyla, bazı Şirin'di.
Hatrım için yüce dağlar ****ndi.
Bilek gücüm Ferhat ile bilindi.
Kuvvet benim, kudret benim, fer benim...

İlahimle Mevlana'yı döndürdüm.
Yunus'umla öfkeleri dindirdim.
Günahımla çok ocaklar söndürdüm.
Mevla'danım, hayır benim, şer benim...

Kimsesizim hısmım da yok, hasmım da
Görünmezim cismim de yok, resmim de
Dil üzmezim, tek hece var ismimde
Barınağım gönül denen yer benim

Benim için yaratıldı Muhammed
Benim için yağdırıldı o rahmet
Evliyanın sözündeki muhabbet
Embiyanın yüzündeki nur benim
Cemal Safi

(ZEBUN: Güçsüz, zayıf, âciz) ( zebun etmek: güçsüz bırakmak, zavallı
duruma düşürmek veya getirmek.) "Beni bir gözleri ahuya zebun etti
felek."- Yavuz Sultan Selim.

TEK HECE ŞİİRİNİN ELEŞTİRİSİ
1938 yılında Samsun’da doğdu İlk ve ortaöğrenimini orada tamamladı.
Şiire ilgisi küçük yaşlarda başladı. Ancak 40 yaşına dek fazlaca dışa
açılmadı.
1978 yılından değişik çevrelerde duyulmaya başladı. Başta sevgi olmak
üzere hemen her konuda şiir yazmaktadır. Ayrıca taşlamaları geniş
çevrelerde bilinip okunmaktadır.
Şiirlerinin yaklaşık 40 tanesi Orhan Gencebay tarafından olmak üzere
150 kadarı bestelendi. Bunlardan Rüyalarım Olmasa ve Vurgun adlı
şiirleriyle 1990 ve 1991’de yılın şairi seçildi.
Her yıl Akçay Şairler ve Bestekarlar Şenliğini düzenleyerek şiire olan katkısını sürdürmektedir.
Şiirlerinin bir bölümünü topladığı, Vurgun (1978), Sende Kalmış (2000)
ve Kıyamete Kırk Kala (2002) adlı kitapları yayımlandı.‘’Var mı beni
tanıyan’’ dizesiyle başlaması ve ben merkezli bir üslup kullanması ilk
başta beni şaşırtmış ve eser hakkında ön yargılı olumsuz bir düşünceye
sürüklemiştir fakat şiirin tamamını gözden geçirdikten sonra hem
yanıldığımı anlayıp utanmış, hem de şairin dil ve üslubundaki ustalığı
fark ettim.
Birçok kişinin gücüne ve varlığına inanmadığı ‘’aşk’’ tüm gerçekleriyle ele alan şair aynı zamanda şiirinde:
Yavuz iken zebun ettim Selim'i,
Lokman Hekim bulamadı çaremi.
Aslı icin kül eyledim Kerem'i.
İbrahim'in atıldığı kor benim...
Sebep bazı Leyla, bazı Şirin'di.
Hatrım için yüce dağlar ****ndi.
Bilek gücüm Ferhat ile bilindi.
İlahimle Mevlana'yı döndürdüm.
Yunus'umla öfkeleri dindirdim.
Benim için yaratıldı Muhammed
dizelerinde tarihi olay kişi ve kesitlere yer vermiştir. Böylelikle telmih sanatını bolca kullanmıştır. Bu sanatın yanında şair
Var mı beni içinizde tanıyan?
dizesinde istifham ( soru sorma) sanatından,
Yaşanmadan çözülmeyen sır benim.
Yangınımı söndürmedi kar benim...
Her oyunu bozan gizli zor benim...
Kuvvet benim, kudret benim, fer benim...
Mevla'danım, hayır benim, şer benim...
Evliyanın sözündeki muhabbet
Embiyanın yüzündeki nur benim
Dizelerinde benzetme (teşbih) sanatından
Niceler sultandı, kraldı, şahtı.
Benimle değişti talihi bahtı,
Yerle bir eylerim tac ile tahtı,
Kuvvet benim, kudret benim, fer benim...
Evliyanın sözündeki muhabbet
Embiyanın yüzündeki nur benim
dizelerinde tenasüp sanatı
Kamil iken cahil ettim alimi,
Kimsesizim hısmım da yok, hasmım da
dizelerinde ise tezat sanatından yararlanılmıştır. Şair şiirinde bu
sanatlardan yararlanarak içeriği zenginleştirmeyi de ihmal etmemiştir.
Şiir,11’li hece ölçüsüyle ve abab cccb dddb … uyak düzeniyle yazılarak ilahi türüyle bütünleştirilmiştir.
Şairin dili anlaşır, yabancı kelimelerden uzak ve oldukça akıcıdır.
Şair; anlatılması zor, tarif edilmesi kolay olmayan bir duyguyu, o
duygunun yerine geçerek bir çok kişinin yapamadığı ve yapamayacağı bir
somutlamayı başarmış ‘’ilahi aşk’’ konusunu en güzel şekilde
işlemiştir. Ancak şair bazen kendisinden ilahi aşk bazende Allah’ın
kendisi olarak bahsetmiş. Bu durumda şairin tekniğini geliştirmesi
gerektiğini düşündürmektedir.

Nur ŞALIŞ
HINIS ÇPL 11-TM SINIFI ÖĞRENCİSİ
Yukarıdaki eleştiri esere dönük eleştiridir.

15. ETKİNLİK

ÇEVRE KİRLİLİĞİ
Büyük bir hızla geliştiğini gösteren çevre kirliliği insanlar ve doğa
üzerine çok büyük olumsuzluklar göstermektedir. Hayatımızı olumsuz
yönde etkileyen bu çevre kirliliğinin sebebi de yine biz insanlarız.
Nedense bunu yaptığımız halde hiçbir zaman kendimizi suçlamıyoruz.

Doğa felaketlerine yol açan çevre kirliliği hızla artmasına karşın biz
insanlar u kirliliğin farkında bile değiliz. Oysaki bu felaketin
meydana gelmesinde en önemli neden yine biziz. Neden artık bunu
umursamıyor ki insanlar? Bu felaketle yüz yüze geldiğimizde de sebebini
sadece doğa olduğunu düşünüyoruz. Öyle değil mi?
Bu çevre kirliliğinin sebebi biz insanlarız. Ancak büyük felaketle mi karşı karşıya geldiğimizde mi aklımız başımıza gelecek.


Şengül BİNG**
HINIS ÇPL 11-TM SINIFI ÖĞRENCİSİ

HERKES ŞAİR OLAMAZ
Herkes kendini şair sanır
Bir iki dize birleştirerek
Bunlar büyük ölçüde aldanır
Vakitlerini böyle geçiştirerek

Vakit harcamaktan başka
Hiçbir işi yok bunların
Ne sevgiye verirler ne de aşka
Hiçbir şey bildiği yok bunların

Boş bir hayale kapılmışlar
Şairlik bunların ruhlarında yok
Şairiz diye maalesef yanılırlar
Eğer böyleyse şairlik, şairlik

Şairlik iki üç dize birleştirmekse
Herkes şairliğini ilan etsin
Eğer şairlik içten gelecekse
Şiir yazmaya önem versin

Size buradan sesleniyorum
Şair olmaya kalkışmayın
İki üç dize birleştirip
Şairlerle yarışmayın


Rıdvan ÇETİNKAYA
HINIS ÇPL 11-TM SINIFI ÖĞRENCİSİ


O MENFAAT OLMASAYDI
Birbirlerine zarar verip dururlar
Birbirlerini bir hiç uğruna vurup dururlar
Hayatın her safhasında yorulurlar
O menfaat olmasaydı

Kalp kırmayı basit sanırlar
Dünya menfaatini mutluluk sayarlar
Her zaman bunlar yanılırlar
O menfaat olmasaydı

Bir hiçe baş koymuşlar hepsi
Hiç göz önüne almıyorlar kalpteki sonsuz hapsi
Hepsi basit maddeden yapılmış bir tepsi
Menfaat peşinden yuvarlanırlar

Hiçbirisinin de sevgisi kalmamış kalplerinde
Birbirini kaybediyorlar her seferinde
Şimdi herkesin en büyük neferinde
Ah o menfaat olmasaydı


Ümre EREN
HINIS ÇPL 11-TM SINIFI ÖĞRENCİSİ

16. ETKİNLİK

Bakınız: 1. etkinlik

**ÇME DEĞERLENDİRME

1- … sanatçıya dönük eleştiri…
… nesnel ve öznel …
… eleştiri…
2- (D)
(D)
(Y)
(D)
3- Yanıt: B
4- Yanıt: A
5- Yanıt: E
6- Yanıt: E
7- Yanıt: E

ÜNİTE SONU **ÇME VE DEĞERLENDİRME
1- Mektup…
2- … muhabir…
… Tercüman-› Ahval Mukaddimesi’dir.
…esere dönük eleştiri…
3- (D)
(Y)
(D)
(Y)
(Y)
(D)
4- C
5- E
6- A
7- E
8- B
9- C
10- E
11- E
12- B
13- A
14- C
15- E
16- B
17- D
18- C
19- B
20- B
21- E
22- D
23- A
24- A
25- A
26- A
27- A
28- A
29- C
30- B
31- E
32- E
33- E
34- D
35- B
36- E
37- C
38- C
39- D
40- E
41- E
42- D
43- A
44- B
45- D
46- A

ALINTIDIR