Yeni Kullanıcı Grubu Eklenmesi
Kullanıcı grupları, bir projeyi aynı anda birden fazla kişinin
yürütebilmesi için kullanılabilir. Gruplar, belirli kullanıcıların ait
oldukları kümelere verilen isimdir. Gruplara dilediğiniz ismi
verebilirsiniz.
Grup işlemleri için "usercfg" progreamını kullanabilir, ya da komut
satırından "groupadd" komutundan faydalanabilirsiniz. Sisteme "cmyo"
adında bir grup eklemek için
#groupadd cmyo
komutunu kullanabilirsiniz.
#gpasswd -a burhan cmyo
Adding user burhan to group cmyo
yazın. Şimdi burhan kullanıcısı, cmyo grubuna dahil edilmiştir. Bu
aşamadan sonra cmyo grubunun tüm hakları burhan içinde geçerlidir.
Kullanıcı Grubunun Silinmesi
Bir kullanıcı grubunu sistemden kaldırmak için groupdel komutunu kullanabilirsiniz.
#groupdel staj
Kullanıcı Hesabının Silinmesi
Bir kullanıcıya ait hesabı silmek için /etc/passwd dosyasında bu
kullanıcıya ait olan satırdaki parola kolonunun başına * işareti koyun.
Şifrelenmiş bir parolanın içinde * karakteri olamayacağından bu
kullanıcı bir daha sisteme giremez.
Hesabı tamamen silmek için, kullanıcının ev dizinini ve e-postalarını
yedekledikten sonra userdel komutunun kullanın. Örnek olarak daha önce
yaratı*** burhan kullanıcısının ev dizinini (/burhan/home), /etc/passwd
ve /etc/shadow dosyasında yer alan kimlik bilgilerini silmek için
aşağıdaki komutu yazıyorum.
# userdel -r burhan
-r parametresi kullanıcının ev dizinini silmek içinde kullanılır.
# find / -user burhan -ls -exec rm {} ;
Bu komut ise burhan kullanıcısı ile ilgili her şeyi sistemden siler.
Linuxconf
Linuxconf paketi, sistemdeki hemen hemen tüm noktalara ulaşabiliyor ve
hertürlü ayarları, düzenlemeleri yapabiliyor. Linuxconf tüm
dağıtımlarda mevcuttur. En son versiyonu indirmek ve linux 'unuza
kurmak için
[Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] adresini kullanabilirsiniz.
# linuxconf
Yeni Yazılımların Yüklenmesi
Yeni yazılımlar yüklemek için KDE 'de kpackage, gnome 'de ise gnomerpm
programlarını kullanabilirsiniz. Linux Red-Hat sürümünde rpm komutu
yardımıyla da program kurabilirsiniz.
Sistem Açılış Dosyaları
Linux makinesi açılırken onlarca dosyayı okur ve bir kaç dakika içinde
tüm çekirdeği belleğe yükler. Sistem uyanırken hatırı sayılır nicelikte
yapılandırma dosyası elden geçer. Açık bir işletim sistemini
diğerlerinden ayıran bir özellik de kullanıcının büyük bir kolaylıkla
bu yapılandırma dosyalarını değiştirebilmesidir. Sistem açılış
dosyalarında, özellikle ağ temelli dosyalarda değişiklik yapabilmek
için TCP/IP konusunda basit temelleri anlayabilmiş olmanız
gerekmektedir.
İnternet servisi veren bir bilgisayar bu servisini deamon 'lar
aracılığıyla yapar. Bir deamon, her bilgisayara tarafından bilinen bir
port numarasını açar ve dinlemeye koyulur. Eğer sorumlu olduğu port
adresine istek gelirse bu isteğe cevap vererek servise başlar.
Bu bölümde deamon 'lardan kısaca bahsedip açılış anında çalıştırı***
programlara ve bunların yapılandırma dosyalarına kısa bir giriş
yapılacaktır.
inetd ve /etc/inetd.conf
inetd, en ağır görevleri üstlenen ve en önemli internet
servislerindendir. Bu program sistem açılırken arkaplanda çalışmaya
bırakılır. inetd 'in görevi belirli portları dinleyerek bu portlara
yapı*** bağlantıları denetlemektir. Bir bağlantı yapıldığı anda inetd
bu portla ilgilenecek olan programı çalıştırır. Örnek olarak Linux 'a
FTP isteği geldiği anda inetd, FTP isteğine cevap verecek olan wu.ftpd
programını uyandırır ve geri kalanını bu programa bırakır. inetd
olmasaydı her standart port numarası için bu portu dinleyecek olan bir
program arkaplanda çalışıyor olması gerekirdi. Bu da sistemde normalden
fazla yükün binmesi demektir. inetd 'in kullandığı yapılandırma dosyası
/etc/inetd.conf 'tur.
/etc dizini altındaki bir yapılandırma dosyasını değiştirmek
isterseniz, o dosyayı okuyan ve arkaplanda çalışıyor durumda bulunan
süreçleri bundan haberdar etmelisiniz. Çünkü bu dizindeki bazı dosyalar
sadece açılışta okunur. inetd, inetd.conf dosyasını sistem açılırken
okuyacaktır. Değişiklik yaptıktan sonra inetd 'in bu değişiklikten
tekrar haberdar olması için bu sürecin PID numarasını ps -aux komutu
ile bir kenara not edin ve şunları yazın.
#kill -HUP
yerine not ettiğiniz süreç numarasını girin. Bu sayede inetd kendisine
ait olan /etc/inetd.conf yapılandırma dosyasını tekrar okuyacak ve
değişiklikler işleme konacaktır.
Diğer bir çözümde RED-HAT 'in çalışan her daemon 'un açılması,
kapatılması, durumunun öğrenilmesi gibi işlemleri kolaylaştıracak
şekilde geliştirdiği küçük programcıklardır. Bu programlar
/etc/rc.d/init.d dizini altında bulunur. Bir örnek vermek gerekirse,
/etc/inetd.conf dosyasını değiştirdikten sonra, inetd programına HUP
(hangup) sinyalini yollayarak yapılandırma dosyasının tekrar okunmasını
sağlamak için,
# /etc /rc.d/init.d/inet restart
komutu yeterli olacaktır.
# /etc /rc.d/init.d/inet start
inetd 'yi tekrar çalıştırmak için kullanılırken,
# /etc /rc.d/init.d/inet stop
inetd 'yi öldürür. Bunu yaparken dikkat edin, zira inetd 'nin kontrol
ettiği bağlantılarında bir daha gerçekleştirilmemesine yol açarsınız.
Her bilgisayar tarafından bilinen servislerin isimleri ve hangi portları kullandıkları /etc/services dosyasında tutulur.
klogd, syslogd ve /etc/syslog.conf
syslogd ve klogd programları Linux 'taki çeşitli olayların kayıtlarını
tutar. Bunlar genellikle hata mesajları veya çekirdek mesajlarıdır.
/etc/syslog.conf; syslogd programının ayarlanması için kullanılır.
Normal olarak sistem kayıtları /var/log/messages dosyasının sonuna
eklenir. Bu dosyanın yapısı biraz karmaşık olmasına rağmen eğer sistem
yöneticiyseniz ki eğer bu yazıyı buraya kadar okuduysanız sistem
yöneticiliği için adaysınız demektir syslogd sizin en büyük yardımcınız
olabilir.
syslogd 'nin kayıt aldığı dosyaları aşağıda bulabilirsiniz.
/var/log/maillog : Sistemde dolaşan e-postaların kayıtlarının tutulduğu dosya.
/var/log/messages : Genel sistem mesajlarının tutulduğu dosya.
/var/log/httpd : Apache web sunucusunun kayıtlarının tutulduğu dizin.
/var/log/secure : Güvenlik kayıt dosyası. Hangi kullanıcının nereden bağlandığını gösterir.
/var/log/cron : crond yardımıyla otomatik olarak çalışan programların kaydının tutulduğu dosya.
syslogd ve klogd 'yi çalıştırmak için
#/etc/rc.d/init.d/syslog start
Eğer /etc/syslogd.conf dosyasında bir değişiklik söz konusu ise, syslogd ve klogd 'nin bundan haberinin olması için
#/etc/rc.d/init.d/syslog restart
komutu yazılmalıdır.
init ve /etc/inittab
init, sistemde çalışan ilk programdır. Neredeyse sistemin tüm açılış
yükünü elinde tutar. init sayesinde açılış anında hangi programların
çalışacağı belirlenir. Bu programları da /etc/inittab dosyasından
öğrenir.
Bir linux makinesinin bir kaç çalışma düzeni vardır. Bunlardan birkaçı
3 (çok kullanıcılı konum), 1 (tek kullanıcılı konum) ve 5'tir (X Window
konumu). Her konum, bir sayı veya bu sayılara karşılık gelen tek
harften oluşur.
0 (Halt, Durdur) : Bu konumda hiç bir önemli süreç çalışmaz. Yerel
diskler bağlanmaz. Tek yapabileceğiniz Ctrl+Alt+Del ile sistemi
kapatmaktır.
1 (single user mode) : Bu konumda sadece ve sadece tek kullanıcı
sisteme girebilir. Makine üzerinde ayarlamalar yapmak amacıyla
kullanılır.
2 (multi user mode without
networking, ağ bağlantısı
bulunmaya, çok kullanıcıl
ıbölüm) : Sistem bu konumda açıldığı zaman konsoldan birden fazla
kullanıcı giriş yapabilir, ancak ağ ile doğrudan ilişkili hiç bir
servis çalışmaz. (web, ftp gibi)
3 (multi user mode) : Tüm servisler çalışır durumdadır, kullanıcılar
makineye uzaktan bağlanabilirler. Normalde Linux bu konumda açılır.
4 (multi user mode,
spare) : 3 ile aynıdır, ama kullanılmaz.
5 (X Window) : xdm X11 yöneticisini çalıştırır. Sistem bu çalışma
konumu ile açıldığı zaman doğrudan grafik bir arayüzle karşılaşır ve bu
arayüzden sisteme girersiniz. Girdikten hemen sonra da X Window
çalışır. Eğer Red-Hat 'i kurarken açılışta X Window çalışmasını
istemişseniz, sistem doğrudan doğruya 5.konuma gelecektir.
6 (reboot) : Sistemi bu çalışma konumuna çevirdiğiniz anda kapanır.
Bir konum altında çalışırken diğerine geçebilmek için init veya telinit
komutu kullanılır. /etc/inittab 'da yer alan dosya isimleri
değiştirilebilir veya kullanıcının isteği doğrultusunda her çalışma
modu için farklı dosyalar çalıştırılabilir.
# init 3
INIT : Switching to runlevel : 3
INIT : Sending processes the TERM signal
INIT : Sending processes the KILL signal
init komutundan sonra açmak isteğiniz çalışma düzenine ait olan sayıyı
yazabilirsiniz. Örneğin init 0 komutu sistemi kapatacaktır.
Init komutundan sonra açmak istediğiniz çalışma düzenine ait olan
sayıyı yazabilirsiniz. Örneğin init 0 komutu sistemi kapatacaktır.
/etc/inittab dosyasında yapılacak her değişikliğin ardından
#init q
komutunu vererek init programının /etc/inittab dosyasını tekrar okuyup
değişikliklerden haberdar olmasını sağlamalısınız. O an sistemin hangi
konumda çalıştığını bulabilmek için runlevel komutunu kullanın.
Tüm çalışma konumları /etc/inittab dosyası tarafından ayarlanır. Her
çalışma konumu için hangi programların çalışması gerektiğine önce bu
dosyadan bakılır. Normalde (çok kullıcılı) olan çalışma konumunu
değiştirmek içn /etc/inittab dosyasının
id:3:initdefault:
satırındaki 3 'ü değiştirin. Daja sonra init q diyerek haber verin.
Ctrl+Alt+Del tuşlarına basıldığında sistemin kapanmasını istemiyorsanız
/etc/inittab dosyasında ki .ca ile başlayan satırı bulup yerine
ca::ctrlaltdel:/bin/echo "Kapatamazsın!n"
yazın. init q deyip initi haberdar edince artık ctrl+alt+del
kombinasyonuna basıldığı zaman "Kapatamazsın" mesajı ekrana gelecektir.