Linux Komutlari

Bu dokumanda komutları , bazı temel linux ayarları ve sıkça gelen bazı
sorulara yanıtlar vermeye çalıştım.İyi bir linux kullanıcısı olmak
ancak komutların ve ayarların tatbikiyle olur. Ögrendiklerimizi tatbik
etmedigimiz sürece sadece okumuş olmaktan öteye
gidemeyiz.Ögrendiklerinizi linux üzerinde denemenizi öneriyorum.

Linux hakkında

Linux Unix’in free distribution versiyonudur.Finli bir bilgisayar
mühendiligi ögrencisi olan Linus Torvalds tarafından Minix (küçük bir
Unix sistemi –Andy Tanenbaum tarafından yazılmıştır. ) denilen işletim
sisteminin daha gelişmişini yazmak amacıyla hobi olarak (kerneli)
Helsinki Unv.’de yazılmaya başlanmıştır.İsmi yazarının adından gelen bu
işletim sistemi yazıldıgı gibi okunur (linax diye okuyan arkadaşlara
teessüf ediyorum J ).Linux işletim sistemi bazı özelliklerinden dolayı
(protech mode-32bitlik OS-Multiuser-Multitasking) 386 ve daha üstü
mikroişlemciler kullanmaktadır.Genelde Unix ve türevi işletim
sistemleri hem paralı (AT&T’nin bir linux türevi System V 1500$)
hem de serverlar için kullanılırken Linux free ve PC ortamında artı
server ortamında da kullanılmaya başlandı.Linux ve türevleri System V
ve Posix.1 uyumludur.

Açıklamalar

‘localhost#’ bu karakter dos altinda bulunulan ortam gibidir yani “c:”
imgesiyle eş anlamlıdır.”root” kullanıcısı sistemin en yetkili
kullanıcısıdır.Tüm Unix türevlerinde oldugu gibi Linuxte key
sensetive’dir yani büyük harf küçük harf ayrımı yapar.

Komutlar “localhost#“ karakteri önüne yazılmıştır.Komuta parametre “-“
işareti ile eklenir yani “komut -parametre” şeklindedir.Komutlar
yazılırken tırnak ya da çift tırnak ifadeleri yoktur.Sistem bilgisi
edinilirken boru (pipe) yani | işareti bilgileri ekran dolana kadar
olan kısmı alınabilir. Linux versiyonu olarak RedHat’ı ve onun
üzerindeki programları baz aldık.Bazı program ya da betik isimlerini
komut olarak yazdık mesela “messages” bir betiktir ama komut dedik
anlaşılırlık açısından karmaşıklıga yol açmasını istemedigim için böyle
yaptım.Bazı komutların çalışmaması sisteme girdiginiz kullanıcı ile
alakalıdır mesela ifconfig komutunu roottan başka kullanıcı ile
kullanmazsınız.Bazı komutlar çalışmayabilir nedeni ise o programın
sistem yüklenirken standart olarak gelmemesinden kaynaklanır.Bazı
komutların klasörler üzerinde yapılabilmesi için “–r” parametresi
konulmalıdır.Mesela “rm” komutu dosyaları siler ama klsör silmek için
“rm –r” komutu kullanılır. Komutların ya da programların hakkında daha
ayrıntılı bilgi için manuel sayfaları (man) okunmalıdır.



TEMEL KOMUTLAR

1-) Yardım komutları

2-) Sistem hakkında bilgi veren komutlar

3-) Çok çeşitli İşlemler



1-) YARDIM KOMUTLARI

localhost# komut -- help

komut yerinde yazılı olan şey hakkında bilgi verir mesela “localhost# ls --help” bu “ls” komutu hakkında bilgi verir.

localhost# (komut , program) man

man önünde yazılı olan şey ne ise hakkında bilgi verir.Bu bir komut ya
da program ya da başka birşey de olabilir.man ile aldıgımız bilgilere
manuel sayfaları deniliyor.man sayfasından çıkmak için “q” harfine
basmak yeterlidir.Kullanımı “localhost# man ls”

bu ls komutu hakkında bilgileri ekrana getirir.

localhost# info (komut , program)

komut ya da program hakkında bilgileri verir.



localhost# apropos (komut , program)

Komut ya da program hakkında bilgi verir.

localhost# whatis (komut , program)

Yukarıdakilerle aynı

localhost# help (komut , program)

Yukarıdakilerle aynı



2-) SİSTEM HAKKINDA BİLGİ VEREN KOMUTLAR

localhost# ls

içinde bulunulan klasördeki bulunan dosya ve klasörleri listeler (dostaki “dir” komutu)

parametreleri

-i inode numaralarına bakmamızı saglar.

–F çalıştırılabilir dosyaları listeler

-l liste şeklinde ekrana çıkarır

-a tüm dosyaları ve klasörleri gösterir gizlileride dahil.Başında nokta ‘.’ İşareti bulunan dosya ya da klasörler gizlidir.



localhost# pwd

hangi klasörün altında bulundugunuzu ekrana basar mesela /home/root/deneme/ gibi.path’imizi görüntüler.

localhost# whoami

Hangi kullanıcı ile sistemde bulundugunuz ekrana basar mesela root .

localhost# du

disk usage yani diskinizde hangi klasör ne kadar yer kaplıyor onu
ögrenirsiniz kullanımı “localhost# du /etc” bu komutla /etc dizini ne
kadar yer tutar onu ögreniriz.

Parametreleri

-b byte cinsinden

-k kilobyte cinsinden

-m megabyte cinsinden

-s özetler

-x başka bir filesystem varsa onuda hesaplar

-c toplam

-h insanın okuyacagı şekilde ekrana basar.

En çok –h parametresini kullanmanızı tavisye edebilirim.

localhost# uname

Sistem hakkında bilgi edinmek için kullanılır.Hangi versiyon linux ? kernel versiyonu nedir? Vs

Parametre

-a all yani tüm bilgileri ekrana basar

-m işletim sisteminin çalıştıgı donanım hakkında bilgi verir.

-r işletim sisteminin dagıtım numarasını ekrana basar.

-v versiyonunu ekrana basar.

kullanımı “localhost# uname –a “ şeklindedir.

localhost# top

top sistemle ilgileri ekrana basar .Ne zamandan beri çalışıyor? Hangi
prosesler var? ne kadar swap ne kadar bellek kullanılıyor? vs
ctrl+d ya da q ile çıkıyorsunuz

bunun gtop (gnome top), ktop (kde top) gibi Xwindows versiyonlarıda vardır.

localhost# vmstat

ne kadar swap ne kadar memory kullanılıyor sistem hakkında bilgi verir.

localhost# hostname

Sisteminizin networkteki adını gösterir.Eger “localhost# hostname
deneme” yazarsanız ve rootsanız hostnameniz yani networkte makinamızın
adı deneme olarak degişir.

localhost# domainname

Sisteminizin network adını gösterir.Eger “localhost# domainname deneme”
yazarsanız ve rootsanız domainname’iniz yani networkumuzun adı deneme
olarak degişir.Yani networkünüzün adı degişir.

localhost# dnsdomainname

yukarıdaki açıklamaların dns ile ilgili olan şekli.

localhost#ypdomainname

yp (NIS server) ile ilgili yukarıdaki açıklamalar.

localhost# ypwich

bu komutla sistemde bir NIS (Network Information Server) varsa bunu
ögreniriz.NIS ‘in görevi ag ile ilgili ayarlamaları ve bilgi akışını
saglamaktır.Eger bir networkte NIS server varsa tüm makineler bunu
bilirler ve hesap isimleri , şifreler , kullıcı dizini , kabuk , giriş
dizini vs gibi bilgiler bu server üzerindedir.

localhost# env

Öntanımlı ya da sonradan tanımlanmış çevre degişkenlerini listeler

localhost# printenv

Yukarıdaki env komutuyla aynı işlevi yerine getirir.

localhost# alias

Sistemdeki öntanımlı ya da sonradan tanımlanmış aliaslar yani takma isimleri lsteler

Açıklama:alias bir komutun takma ismidir yani çok uzun bir komuta alias
yaparak kısa şekilde kullanılabilir mesela “localhost#shutdown –hf now”
yerine sadece “localhost# kapat” şekliden bir alias
verilebilir.aliaslar /etc/bashrc içine şu şekilde yazılır.

alias ls=”ls –al” mesela her ls yazışımızda ls ‘in parametreli halini çıkaracak ekrana.

alias kısakomut=”gerçek komut” şeklide yazılır

localhost# listalias

sistemin ve userların kullandıkları aliasları listeler.

localhost# runlevel

Hangi init seviyesinde bulundugunuzu ekrana basar.7 init seviyesi vardır

init 0 sistemi kapar.

init 1 tek kullanıcı

init 2 çok kullanıcı ama full degil NFS (Network File System) destegi yok

init 3 full multiuser destegi (genelde kullanılan budur.)

init 4 unused

init 5 Xwindow

init 6 reboot

gibi ama bunlar Linux versiyonları arasında degişebilir hakkında bilgi edinemek için

/etc/inittab dosyasına bakabilirsiniz.

Kullanımı “localhost# runlevel” yazarsanız sadece hangi modda oldugunuzu ekrana basar

“localhost# init 4” yazarsanız 4.moda geçer yani hangi sayıyı
yazarsanız o moda geçer. “localhost#init q” eger /etc/inittab
dosyasında bir degişiklik yapıldıysa bu komut ile yapılan degişiklikler
onaylanır.

localhost# telinit

init ile hemen hemen aynı işlevlere sahip.

localhost# mount

Sistemdeki mount edilmiş deviceleri ekrana basar.

Eger siz birşeyleri mount etmek istiyorsanız kullanımı en genel haliyle
“localhost#mount –t filesystem hangi.device.mount.edilecek
nereye.mount.edilecek.”

Örnegin “localhost# mount –t iso9660 /dev/cdrom /mnt/cdrom” bu komut
cdrom’u (/dev/cdrom) mnt dizininin altındaki cdrom dizinine
(/mnt/cdrom) mount eder (-t iso9660 cdromların filesystemleri).Biz
kendi oluşturdugumuz bir klasörede mount edebilirdik.

localhost# umount hangi_device

hangi_device ile verilen device adını bulundugu dizi mount edildigi
klasör ile olan baglantısını keser.Bu ise umount işlemidir.Kullanımı
“localhost# umount hangi.device” yani “localhost# umount /dev/cdrom”
cdromu umount eder (komut unmount degil umount’tur dikkat ediniz lütfen
)

localhost# groups

Hangi kullanıcı grubunda iseniz onu gösterir.Genelde evlerdeki sistemlerdeki kullanıcılar username ile aynıdır grup numarası.

localhost# df

Sistedeki disk alanı hakkında bilgi verir.

localhost# cal

Tarih ile ilgili bilgiler

localhost# last

en son logonları yani sisteme girişleri listeler.

localhost# tree

Klasör ve dosyaları bir agaç görüntüsü ile gösterir.

localhost# ali

maillerinizdeki kişilere taktıgınız aliaslar gösterir.

localhost# shells

sistemdeki kullanılabilir shell’leri (kabukları) gösterir.

localhost# uptime

makine ne kadar süredir açık.

localhost# jobs

Sistemdeki arka plandaki görevler

localhost# logname

kullanıcı adını gösterir.



localhost# find

Aradıgınız bir dosya ya da klasörü bulmaya yarar.

Parametreleri

-name isim ile arar.

-perm izinleri ara

-links linke sahip dosyaları ara.

-user kullanıcı:hangi user ismi verirseniz ona dair olan dosyaları arar.

-atime n: n gün içinde erişilen dosyaları arar.

-mtime n: n gün içinde işlem gören dosyalar.

-ctime n: n gün içinde degiştirilen dosyalar.

Kullanımı “localhost# find aranacak.yer parametre.”

Mesela “localhost# find /etc –name inittab” bu inittab isimli dosyayı /etc klasörü içinde arar.

localhost# chkconfig

Kullanılan linux ile ilgili bilgileri ekrana basar.

localhost# lsdev

yüklenmiş donanımları listeler.

localhost# procinfo

Sistem hakkında ayrıntılı bilgileri ekrana basar.

localhost# pppstat

ppp istatistigini ekrana basar.

localhost# lsof

Sistemin açtıgı ve kullandıgı dosyaları listeler.

localhost# date

Tarihi ekrana basar.Ya da tarihi degiştirmekte kullanırız.Mesela 2 000-12-31 23:57

Teklinde sokmak için tarihi “localhost# date 123123572000 “ komutunu veririz.

localhost# ps

Çalışan prosesleri listeler.Kullanımı parametreleriyle birlikte
“localhost# ps -aux” şeklindedir.kill komutu ile proseslerin
numaralarına bakarak istenilen bir proses öldürürülebilir.

localhost# lsmod

modulleri listeler.

localhost# mtools

msdos disketler üzerinden işlem yapmak için kullanılır.Bu işlemden önce
mount etmeye gerekl yoktur.Disket sürücü linuxte hem block device hemde
character device olarak işlem görebilir.Block deviceler bir filesysteme
sahiptirler ve bundan ötürü mount edilmeleri gerekir.mtools ile yapılan
işlemlerde floppy character device olarak işlem yaptıgından mount
etmeye luzum yoktur.

Örnek kullanımlar “localhost#mcopy deneme.txt” bu dosyayı disketten alıp bulundugu dizine kopyalar gibi.

localhost# finger

Sistemde bulunan kullanıcıları listeler.”localhost#Finger –l kullanıcı
adı” şeklinde komutla ilgili kullanıcı hakkında detaylı bilgi ediniriz.

localhost# free

memory ile ilgili istatistikler .Ne kadar kullanılıyor ne kadarı free gibi.

localhost# w

bu komut o anda sistemdeki kullanıcıların ne ile meşgul olduklarını görmenizi saglayan komut.

localhost# file dosya_adı

dosya_adı parametresiyle verilen dosyanın hakkında bilgileri ekrana basar.

localhost# cat /proc/cpuinfo

İşlemci hakkında bilgiler.Hızı bayrak durumu hangi nesil işlemci vs gibi bilgiler.

localhost# cat /proc/inports

Sistemdeki kartların kullandıkları bellek bölgeleri.

localhost# cat /proc/scsi

Sistemdeki scsi kartları ve modelleri.

localhost# /proc/interrupts

Sistemdeki yazılım kesmelerini gösterir.

localhost# cat /proc/filesystem

Sistemin destekledigi filesystemleri listeler.

localhost# statserial

seriportların statulerini ekrana basar.

localhost# whereis komut_adı

komut_adı ile verilen komutun hangi directory altında oldugunu
manuellerinin yerini vs hakkında bilgi verir.Kullanımı “localhost#
whereis ls” ls komutu hakkında bilgi verir.

localhost# lastb

Logon olmaya çalışan ama başarısız olan logon olma isteklerini
gösterir.Çalışması içinde /var/log/btmp dosyasının varolması
gerekiyor.Eger yoksa kendimiz bu dosyayı oluştururuz.Sistemin güvenligi
açısından bu dosya hakları sadece root erişebilecek şekilde
degiştirilmelidir.

localhost# time komut

hangi prosesin (süreç) ne kadar zaman kullanıldıgı hakkında bilgi verir.Mesela “localhost# time ls ” şeklinde örnek verilebilir.

localhost# who

Sisteme kim logon ise onu kullanıcısı gösterir.

localhost# rwho –a

Bu komut ile makinenizi remote baglı kullanıcıları görebilirsiniz.

localhost# echo $PATH

Çevre degişkenlerini ekrana basar.

localhost# dmesg

Açılıştaki çekidek mesajlarını ekrana basar.

localhost# sysctl –a

komutu ile kernel parametrelerini görebilirsiniz.

localhost# stat dosya_adi

verilen bir dosya hakkında bilgilere erişebilirsiniz.

localhost# badblocks

sistemdeki bad sektörleri gösterir.

localhost# quota
Eger kullandıgınız sistemde size bir kota koymuşlarsa bu kotanın
hakkında bilgi almak için kullanılır.Kota koymak demek yani
kullanıcıların diskte üzerinde kısıtlı alana sahip olmalarıdır.Mesela
benim okul lab’ındaki kotam 5MBJ . (limit of disk usage).

localhost# ifconfig

sistemin TCP/IP ayarları , ethernet kartı ve Network hakkında bilgilere erişmek için kullanılan komuttur.

localhost# route

bu komutta route tablosunu ekrana basar.

localhost# netstat

bu komutla ag kartı üzerinde yapılan konfigürasyonları ögrenebiliriz.

localhost# traceroute ip

ip yerine yazılan ip’ye hangi noktalar üzerinden erişildigini gösteren bir komuttur.



localhost# crontab –l

crontable ‘ı listeler.

localhost# kbd-mode

keyboard modunu gösterir.

localhost# kbdrate

keyboard gecikme süresini gösterir.

localhost# messages

Bu komutla inbox’ımızda kaç mail varsa ekrana basar.

localhost# mailq

Gönderilen mail kuyrugunu gösterir.

localhost# atq

at ile sıralanmış gorevleri listeler.

localhost# batch

at ile aynı işleve sahiptir.

localhost# umask

oluşturulan bir dosyanın oluşturulmasındaki standart izinlerini ekrana basar.

localhost# users

sistemdeki userları listeler.

localhost#echo $SHELL

hangi shell’i kullanıgımızı ekrana basar.

localhost# tty

hangi konsolda oldugumuz ekrana basar.



3-) ÇOK ÇEŞİTLİ İŞLEMLER

localhost# cd ..

bir üst klasöre geçmeye yarar.’cd’den sonra bir boşluk konuyor sonra .. (iki tane nokta) konuyor.

localhost# cd klasör_ismi

Klasörlerin içine girmemizi saglayan komuttur.”ls -al” komutu ile
listeledigimizde başında d harfi bulunan satırlar klasörleri ifade
ediyor.

localhost# cd /

bizi “/” yani root dizinine götürür.

localhost# cd~

bizi sisteme girdigimiz klasöre götürür ki bu da büyük bir olasılıla /home/kullanıcı_adı/ gibi bir dizine gitmemizi saglar.

localhost# cp kopyalanacak_dosya kopyalanacak_yer

cp yani kopya komutudur.Kopyalanacak olan dosyanın tam path’ı verilir
ve kopyalanacak yerinde pathı verilir eger bulunulan klasörde ise
sadece adı verilebilir.Örnegin “localhost# cp /home/kara/deneme /etc/“
şeklinde bir komutla eger /home/kara/ dizinlerialtında deneme adında
bir dosya varsa bu dosyayı /etc dizini altına aynı isimle kopyalar.”
localhost# cp deneme1 ..” bu komut ise içinde bulundugumuz klasörde
deneme1 isimli bir dosya varsa bunu bir üst dizine kopyalamamızı saglar.

localhost# mv taşınacak_dosya taşınacagı_yer

move bu komutta dosyanın kopyası degilde kendisi taşınır.Windoz
altındaki cut/paste gibi düşünülebilir.Kullanımı yukarıda anlatılan
“cp” komutu gibidir.

localhost# rm dosya_adı

remove eger bulundugunuz dizinde degilse dosya tam dizin sırası yani
path’ı verilmelidir.Mesela “localhost# rm /home/kara/deneme2 ” yani
eger /home/kara/ bu dizinler varsa (home dizini kesinlikle vardır
sistemle beraber default olarak gelir ama kara klasörü olmayabilir bu
bizim kullanıcı adımızdır) bu klasörlerin altında bulunan deneme2 adlı
dosyayı siler.Sistemden birşey silerken iki kere düşünün çünkü
windozdaki gibi geri dönüşüm kutusu yoktur.Yani geri dönüşsüz olarak
silinir.

Açıklama:Sisteme kullanıcı eklendiginde kullanıcıya özel dizin
oluşturulur bu dizin ise eger ayarlarla oynanmamışsa
/home/kullanıcı_adı/ şeklinde olur.

localhost# rmdir klasör.adi

Adı belirtilen klasörü silemeye yarar.Bunun yerine

“rm –r” komutuda kullanılabilir ya da “rm –R” şeklinde kullanılabilir
(büyük-küçük harf parametrelerde de farklı işlevleri dile getirir.)



localhost# mkdir deneme3

make directory yani bulundugunuz dizine klasör oluşturmak için
kullanılan komuttur.Yukarıdaki komutla bulundugunuz klasörün içine
deneme3 isimli klasör oluşturmuş olduk.

localhost# startx

Sistemdeki Xwindow arayüzünü çalıştırmaya yarayan bir komuttur.Eski
sistemlerde genelde standart olarak gnome arayüzü gelirdi ve startx
yazınca gnome açılırdı.Yeni sistemlerde ise kde daha popüler.Daha çok
Windoza benziyor ve kullanımı daha kolay.Eger degişik bir arayüz
kullanmak istiyorsanız afterstep’I öneririm.

localhost# xinit

bunu yazınca xwindow açılacak ve bir pencere çıkacak o pencere içine
istedigimiz program adını yazarak istedigimiz masaüstü programını
çalıştırabiliriz.Mesela çıkan pencereye afterstep yazarız ya da kde
vs.Bu eski bir yöntemdir switchdesk komutu daha kolay ve kullanışlıdır.

localhost# switchdesk

her startx yazınca aynı masa üstü açılsın istiyorsak bu komutu
kullanırız.Mesela “localhost# switchdesk kde” yaparsak startx yazınca
kde açılır. “localhost# switchdek afterstep” yaparsak startx yazınca
afterstep açılır vs.Sisteme girdiginiz directory (/home/username/ olur
genelde ) içine “.Xclient” diye (başında nokta var ve X büyük)dosya
açarız (varsa yeniden oluşturmayız.)İçine de “exec kde” yazarız.Daha
sonra bu dosyayı çalıştırılabilir hale getiririz chmod komutuyla sonra
bir defa çalıştırırız.Sonuç olarak startx yazınca artık kde çalışacak
böylece “switchdesk kde” komutunun yaptıgını manuel olarak yaptık.



localhost# mount –t filesystem mount.edilecek.aygıt mount.edilecek.yer

mount komutunu kullanım örnekleri

localhost# mount –t iso9660 /dev/cdrom /mnt/cdrom

cdrom mount etme komutu.Xwindowda cdrom simgesine tıklayınca otomatikmen mount eden linux verisyonlarıda vardır.



Aşagıdaki komut ile windows partionınına linux altından erişebilecek hale gelecegiz.

localhost# mount –t msdos /dev/hda1 /mnt/dos

Yukarıdaki komutta varsayılan şeylerden ilki benim bir windows
pariton’ınım var ve bu partion /dev/hda1 aygıtında.İkincisi ise /mnt/
klasörü altında önceden dos adında bir dizin oluşturulmuş.

Bu dizini kendimiz oluşturabiliriz. “fsconf” komutuyla windows
partion’nımızın nerede olduguna bakabiliriz.Eger bu komut çalışmaz ise
/etc/lilo.conf dosyası içinde label=dos olan satırın üstündeki
kısımdaki devicenin ne olduguna bakarız.

Otomatik olarak her defasında windows partion’ımızı mount etsin
istiyorsak mnt dizini altında dos adında bir klasör oluştururuz bunun
için gerekli komut ” localhost# mkdir /mnt/dos” ve sisteme root olarak
gireriz./etc/fstab dosyasını bir metin editörü ile açıp içine

/dev/hda1 /mnt/dos msdos 0 0

satırı ekleriz.





localhost# shutdown now

sistemi kapatmak için kullanılır.Eger now yerine hiçbirşey yazmazsak
shutdown komutunun parametrelerini gösreten bir yazı çıkar eger now
yerine bir sayı yazarsak o kadar dakika sonra sistem kendini
kapatır.Mesela “localhost# shutdown 2” 2 dakka sonra sistem kendini
kapatır. “localhost# shutdown –hf now” sistemi kapatır.” localhost#
shutdown –hfr now” restart eder.Komut için root olmak gerekiyor.

localhost# reboot

sistemi reboot komutudur.root olmak gerekiyor.

localhost# lpr dosya_Adı

belirtilen dosyayı lokal printerdan kâgıda dokmek için kullanılan komuttur.

localhost# ln orjinal.dosya linkin.adi

bu komut windowstaki shortcut (kısayol) ‘a benziyor.Birinci parametre
orjinal dosya ikinci parametre ise linkin adı oluyor.Linuxte disk
dosyalarına isim ile erişilmez inode denilen işletim sistemi tarafından
verilen numaralarla erişilir.Eger ln komutu kullanılırken hiçbir
parametre kullanılmazsa hardlink oluşur.Eger –s parametresi
kullanılırsa sembolik link yapmış oluruz.Aralarında bazen uygulamada
önem kazanan farklar olabilecegi için kısa bir açıklama verebiliriz.

hardlink ancak aynı filesystem içinde yapılabilir.Yani windoz
partion’ınındaki bir dosya için Linux partion’ınında hardlink
veremeyiz.Sembolik linkte ise böyle bir kısıtlama yok.hardlinkte iki
dosya da aynı inodeye sahip oluyorlar sembolik linkte farklı inodeleri
oluyor.Sembolik link oluşturulmuş bir dosyada erişim hakları rxw hepsi
tüm userlar için var görünür ama buna aldanmamak gerek çünkü linkin
erişimide orjinal dosyada erişimle aynıdır.hardlinkte orjinal dosyayı
silsekte linki kalıyor.Sembolik linkte ls komutu verilince link işareti
görülür ve neye link ettigini anlayabiliriz.hardlinkte ise aynı inodeye
sahip dosyalar

linklidir diye düşünebiliriz.

localhost# chmod kullanıcı(+,-)izinler dosya_adi

change mod komutu ile dosyalar ve klasörler üzerinde erişim haklarını
degiştirebiliriz.ls –al komutu verince en sagda d rwx r— r-- gibi
ifadeleri görürüz.

Bunlardan en sagdaki d ifadesi bunun bir klasör oldugunu ifade eder. r
read yani okuma iznini w write yani yazma iznini x execute yani
çalıştırma iznini gösterir.En soldan ilk üç izin dosyanın sahibinin
iznini , sonraki üç izin grup iznini , en sagdaki üç izin ise diger
kullanıcılar o dosya ya da klasör üzerindeki izinlerini gösterir.Eger
izin ifadesi yerinde – işareti varsa o noktadaki izin yoktur manasına
gelir.Klasörlerde okuma izni o klasörün ls ile içerigini ögrenme ,
yazma ise o klasörün içine birşeyler kopyalama ya da içinde birşeyler
oluşturma olarak karşımıza çıkar.

d rwx r-x r-- :yandaki izinleri şu şekilde yorumlarız

bu bir klasördür.

Kullanıcı rwx tüm izinlere sahiptir.

Kullanıcın içinde oldugu grup rx haklarına sahiptir.

Diger kullanıcılar ise sadece r izinine sahiptir.

İzinleri degiştirme ise şu şekilde olur.

“chmod kimlere.izin.verilecek+hangi.izinler.verilecek

dosya” kimlere.izin.verilecek grubunda üç kişi vardır.u user’ı ifade
eder.g user’ın içinde oldugu grubu ifade eder. o others yani diger
kullanıcıları ifade eder.Örnegin

“localhost# chmod u+rx dosya” user’a rx izini verilir.

“localhost#chmod gu+w dosya” grup ve user’a w izini verilir.

“localhost#chmod o+x” diger kullanıcılara execute izni…

eger ‘+’ yerine ‘-’ işareti kullanılırsa o izinler verilmez alınır.

Mesela

“localhost# chmod uo-w dosya” user ve others’dan w izini kaldırılır.

“localhost# chmod a-w dosya“ a parametresi ise herkes yani all yani user+grup+others ‘ı temsil eder.

Unix sistemlerde ise sayısal olarak yapılır.izinleri ikilik sayı
düzeninde sayılara karşılık düşürürüz.3 izin ikilik sistemde en fazla 7
sayısına karşılık düşer.

Yani şu şekilde düşünürüz

d 111 1-- -1- : 7 4 2

d rwx r-- -w- :

mesela “chmod 755 dosya” bu dosyaya şu izinleri verir

rwx r-x r-x : yani usera tüm izinler others ve gruba ise r ve x izinleri

localhost# chown kullanici.adi dosya.adi

bu komutla bir dosyanın sahibinin degiştirilmesi (owner) saglanır.”
localhost# chown kara beep.c” eger dosyayı degiştirme hakkına sahipsek
yukarıdaki komutla beep.c dosyası kara isimli kullanıcıya atanır.

localhost# chgrp grup.adi. dosya.adi

bu komutla bir dosyanın grubu degiştirilir ve chown sonrasında
kullanılır.Mesela kara isimli kullanıcı kernelhacker isimli grup üyesi
olsun bu komutların kullanımı beep.c dosyası üzerinde şu şekildedir.

localhost# chown kara beep.c

localhost# chgrp kernelhacker beep.c

localhost# loadkeys ülke.kodu

bu komutla klavyemizi ilgili ülke kodunda olacak şekilde degiştirmemizi
saglar.Meslea “loadkeys trq” bu komutla klavyemiz tr ve q tipinde olur
(Türkçe q klavye).



localhost# tar –cvf dosya.adi.tar dosya

dosya.adi yerine klasör adı da gelebilir.Mesela bir dizinde ‘veriler’ adında klasörümü tarlamak istiyorsam

“localhost# tar –cvf veriler.tar veriler” şeklinde yazarız.

Eger tarlanmış bir dosyayı açmak istiyorsak parametrelere x
parametreside eklenir.Mesela açmak için “localhost# tar –cvfx
veriler.tar veriler” şeklinde verilir komut.

-c create oluşturma.

-f force

-x extract açma.

-v verbose yani olayın gelişmesi ile ilgili açıklamaları ekrana basar.

localhost# gzip dosya

dosya sıkıştırma formatlarından biridir.Dosya yerinde klasörde olabilir
ama klasörün adı degişmez sadece içindeki dosyaların isimleri
dosyaadi.gz şekline dönüşür.Kullanımı “localhost# gzip deneme”
yaptıgımızda deneme isimli dosya deneme.gz şekline dönüşür.gziplenmiş
bir dosyayı açmak içinde iki yöntem vardır.

localhost# gzip –d deneme.gz

ya da

localhost# gunzip deneme.gz

localhost# gzip –h ise yardımı görüntüler.





localhost# compess dosya

gzip gibi bir sıkıştırma biçimidir.Sıkıştırma sonucunda oluşan dosya şu şekildedir.” localhost# compress deneme”

deneme.Z şeklinde oluşur.

Açma işlemi localhost# uncompress deneme.Z

ya da

localhost# compress –d deneme.Z

şeklindedir.

localhost# lilo

Eger lilo içinde bir degişiklik yapmışsanız sisteminizin bunu algılayabilmesi için yukarıdaki komutu vermelisiniz.

“localhost# lilo –u ” komutu ise liloyu siliyordu.

localhost# at –m saat (am-pm) (today vs ya da tarih)

karşımıza çıkan menuye istenilen gorevler yazılır.ctrl+d tuşu ile çıkılır.

-m parametresi mail gondermesini saglar.